Co to jest utwór pracowniczy?
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej Prawo autorskie lub Ustawa) nie posługuje się terminem utworu pracowniczego, nie znajdziemy w niej również legalnej definicji tego pojęcia. Przyjmuje się, że jest to utwór stworzony przez pracownika w ramach wykonywanych przez niego obowiązków wynikających ze stosunku pracy.
Jaki przepis Prawa autorskiego ma zastosowanie?
Zagadnienie utworów pracowniczych zostało uregulowane w art. 12 Prawa autorskiego. Jednak przepis ten ma zastosowanie dopiero w sytuacji gdy strony stosunku prawnego – pracownik i pracodawca – w łączącej je umowie o pracę nie uregulują kwestii przynależności autorskich praw majątkowych w sposób odmienny.
Przepisy Prawa autorskiego pozwalają zatem na swobodną regulacje relacji prawnoautorskich w umowie o pracę. Zapisy umowne mogą być tożsame z treścią ww. przepisu lub mogą zostać zmodyfikowane poprzez ich rozszerzenie lub zawężenie. Oczywiście wszelkie modyfikacje nie mogą być sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa.
Co i komu gwarantuje art. 12 Prawa autorskiego?
Zgodnie z art. 12 ust. 1 Prawa autorskiego, w sytuacji gdy ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, to pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu stworzonego przez pracownika w ramach realizacji obowiązków wynikających ze stosunku pracy.
Nabycie tych praw następuje z chwilą przyjęcia przez pracodawcę utworu. W przepisie ustawodawca nie precyzuje formy w jakiej powinno ono nastąpić. W doktrynie funkcjonują dwa poglądy – pierwszy wskazuje, że czynność przyjęcia utworu powinna przybrać formę oświadczenia woli, drugi – podważający to stanowisko – traktujący je jako autonomiczną konstrukcję, nie mająca charakteru oświadczenia woli. Ten ostatni wydaje się o tyle trafniejszy, że umożliwia dokonanie czynności nie tylko przez pracodawcę, ale również przez bezpośrednich przełożonych pracownika, którzy nie zawsze będą posiadali umocowanie do reprezentowania pracodawcy*. Z chwilą przyjęcia utworu majątkowe prawa autorskie -pierwotnie należące do pracownika – przechodzą na pracodawcę.
Nabycie tych praw następuje „w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron”. Co to oznacza ? Ten fragment przepisu wskazuje nam zakres w jakim następuje przeniesienie majątkowych praw autorskich na pracodawcę. Brak wskazania pól eksploatacji w umowie nie skutkuje przejściem całości uprawnień do korzystania z utworu pracowniczego na pracodawcę***. Ten ostatni nabywa wyłącznie te uprawnienia, na które zgodziły się strony umowy. Jeśli jednak strony nie uregulowały tych kwestii, wskazane kryteria – cel umowy oraz zgodny zamiar – pozwolą na sprecyzowanie pól eksploatacji.
Obowiązek rozpowszechniania utworu pracowniczego.
Obowiązek pracodawcy rozpowszechnienia utworu pracowniczego występuję jedynie w przypadku, gdy w umowie o pracę strony ustaliły, że stworzony przez pracownika utwór jest przeznaczony do rozpowszechnienia. Ustawodawca w art. 12 ust. 2 Ustawy określa termin w jakim pracodawca powinien przystąpić do rozpowszechniania, ów termin jest dwuletni i rozpoczyna bieg od dnia przyjęcia utworu.
W sytuacji upływu tego ustawowego dwuletniego terminu i braku wypełnienia obowiązku po stronie pracodawcy – twórca ma prawo wyznaczyć pracodawcy dodatkowy odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu. Czynność ta powinna zostać dokonana na piśmie. Brak wypełnienia obowiązku w terminie powoduje, że prawa uzyskane przez pracodawcę – wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono – powracają do twórcy.
Zapisy art. 12 ust. 2 Ustawy również mają charakter względnie obowiązujący. Co za tym idzie strony stosunku pracy mogę w odmienny sposób uregulować te zagadnienia w umowie. Ewentualnie mogą ograniczyć się wyłącznie do wskazania innego terminu na przystąpienie przez pracodawcę do rozpowszechniania utworu, niż ten przewidziany w Ustawie.
O czym warto pamiętać przy sporządzaniu umowy o pracę?
W sytuacji zawierania umowy o pracę, aby unikać jakichkolwiek wątpliwości co do uprawnień przysługujących każdej ze stron, warto pamiętać o:
- szczegółowym określeniu w umowie obowiązków pracowniczych,
- wskazaniu wszelkich pól eksploatacji, na których pracodawca będzie korzystał z utworu,
- ustaleniu warunków oraz formy przyjęcia utworu przez pracodawcę.
Z perspektywy pracodawcy istotnym jest również, aby polecenia służbowe nie wykraczały poza zakres obowiązków pracownika, który został opisany w umowie o pracę. Warto mieć to na uwadze, by uniknąć wątpliwości, czy mamy do czynienia z utworem pracowniczym.
Niniejszy alert ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
autor/redaktor cyklu:
