Na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawiła się kolejna wersja projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, czyli tzw. ustawy o sygnalistach (dalej jako: „projekt”).
Poniżej prezentujemy najistotniejsze zmiany wprowadzone do projektu.
Zgodnie z nową wersją projektu, realizacja obowiązków wynikających z ustawy w zakresie wdrożenia i stosowania kanału wewnętrznego zgłoszeń, spoczywać będzie na podmiotach prywatnych oraz publicznych, na rzecz których pracę wykonuje co najmniej 50 osób, a nie jak pierwotnie zakładał projekt – co najmniej 50 pracowników.
Ze słowniczka nowego projektu zniknęła definicja „pracownika”. To wskazuje, że ustawa swoim zakresem obejmować będzie nie tylko podmioty zatrudniające pracowników w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy oraz pracowników tymczasowych w rozumieniu art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, ale także osoby świadczące pracę na innej podstawie niż umowa o pracę. Projekt nie posługuje się także pojęciem „pracodawcy’’. W miejsce tego, projektodawca używa pojęcia „podmiot prawny’’.
W przypadku podmiotów publicznych, wymogami ustawy nie będą objęte urzędy albo jednostki organizacyjne gminy liczące mniej niż 10 000 mieszkańców.
Podmioty objęte ustawą zobowiązane będą do stworzenia i wdrożenia procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych (pierwotna wersja mówiła o regulaminie).
Rozszerzeniu uległ katalog osób zgłaszających lub ujawniających publicznie informacje o naruszeniu prawa o m.in. praktykantów, funkcjonariuszy czy żołnierzy zawodowych.
W nowej wersji projektu do katalogu naruszeń prawa dodano dziedzinę: „interesów finansowych skarbu państwa Rzeczypospolitej Polskiej oraz Unii Europejskiej”. Co istotne, w przeciwieństwie do pierwotnej wersji projektu, podmiot prawny będzie mógł dodatkowo ustanowić zgłaszanie naruszeń dotyczących obowiązujących w tym podmiocie regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych.
Zmianie uległ także katalog działań odwetowych. Oprócz działań wymienionych w pierwotnej wersji projektu, wobec zgłaszającego nie będzie możliwe podejmowanie działań polegających także na wyrządzeniu innej szkody niematerialnej, w tym nadszarpnięcia reputacji, zwłaszcza w mediach społecznościowych czy podejmowanie działań zmierzających do utrudnienia znalezienia w przyszłości pracy w danym sektorze lub branży.
W zakresie kanałów zgłoszeń naruszeń prawa, nowy projekt umożliwia posiadanie tylko kanału elektronicznego. Zmianie uległy także postanowienia dotyczące zgłoszeń anonimowych. Zniknął bowiem zapis mówiący o możliwości wyboru przez pracodawcę lub organ publiczny czy rozpatruje zgłoszenia dokonane anonimowo. Projektowana zmiana, w mojej ocenie, nie zabrania jednak dokonywania i następnie rozpatrywania zgłoszeń anonimowych, o czym świadczą przepisy mówiące o objęciu ochroną anonimowych sygnalistów, których tożsamość zostanie ujawniona.
Co ważne, skróceniu uległ okres przechowywania danych w rejestrze zgłoszeń wewnętrznych z 5 lat do 12 miesięcy. Dodano także przepisy zgodnie z którymi, sygnalista może wystąpić o umorzenie różnych uciążliwych postępowań wytoczonych przeciw niemu w związku ze zgłoszeniem.
Analizowany projekt ustawy wprowadza zmiany w stosunku do sankcji, obniżając w niektórych przypadkach górny wymiar ustawowego zagrożenia. Przykładowo, naruszenie zasad poufności zagrożone jest karą roku pozbawienia wolności. Natomiast za niewdrożenie procedur wewnętrznej kara grzywny do 5 tys. zł, a nie jak w pierwotnej wersji – nawet 3 lata pozbawienia wolności.
Na zakończenie dobra wiadomość dla podmiotów, które jeszcze nie wdrożyły stosownych procedur. Projektowana ustawa znacząco wydłużyła vacatio legis z 14 dni do 2 miesięcy, dodając dodatkowy miesiąc na wdrożenie wewnętrznych i zewnętrznych kanałów zgłoszeniowych. W sumie – 3 miesiące od ogłoszenia ustawy.
Z kolei, podmioty prywatne, na rzecz których pracę wykonuje od 50 do 249 osób mają obowiązek wdrożenia procedury do 17 grudnia 2023 roku.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 19 kwietnia 2022 r.
autor:
