Finansowanie działalności za pomocą pożyczki jest praktyką powszechną. Szczególnie traktowana jest pożyczka udzielona spółce kapitałowej przez jej wspólnika. Ustawodawca promuje tę formę pożyczki, czemu dał wyraz ustanawiając zwolnienie z podatku od czynności prawnych.
Otrzymanie pożyczki nie stanowi dla pożyczkobiorcy przychodu, podobnie u pożyczkodawcy nie stanowi ona kosztu uzyskania przychodu. Nie są to bowiem wydatki/przysporzenia definitywne. Przychodem dla pożyczkobiorcy będzie natomiast kwota umorzonej pożyczki, a w przypadku podatnika CIT również pożyczki przedawnionej. Ponieważ pożyczka jest świadczeniem zwrotnym, jej udzielenie i zwrot nie powodują konieczności zapłaty podatku dochodowego.
Inaczej traktowane są odsetki od pożyczonego kapitału, które stanowią wynagrodzenie pożyczkodawcy. Kodeks cywilny nie nakłada co prawda obowiązku oprocentowania pożyczki. Najczęściej jednak spotykamy pożyczki oprocentowane. Jest to szczególnie istotne w przypadku udzielenia pożyczki spółce przez jej wspólnika. W przypadku, gdyby udzielona pożyczka była nieoprocentowana, spółka otrzymałaby świadczenie nieodpłatne, od którego musiałaby zapłacić podatek dochodowy. Co istotne, z punktu widzenia przepisów o cenach transferowych, wspólnik i spółka są podmiotami powiązanymi. Podmioty takie we wszelkich transakcjach zawieranych pomiędzy sobą powinny stosować ceny rynkowe. W takim wypadku nie wystarczy, że pożyczka będzie oprocentowana. Ważne jest by oprocentowanie odpowiadało warunkom rynkowym.
Odsetki za udostępnienie kapitału otrzymane przez pożyczkodawcę stanowią dla niego przychód, który powinien opodatkować. Nie zawsze jednak wypłacone odsetki będą stanowić koszt uzyskania przychodu dla pożyczkobiorcy. Aby tak się stało pożyczka musi mieścić się w ustawowej definicji kosztu uzyskania przychodu. Zgodnie z nią kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów, które enumeratywnie zostały przez ustawodawcę wykluczone jako koszt.
Jeżeli zatem pożyczka została udzielona w celu prowadzenia działalności gospodarczej, a pomiędzy zapłatą odsetek a powstaniem, zwiększeniem, bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy, wówczas odsetki będą mogły stanowić koszt uzyskania przychodu. Należy jednak pamiętać, że dotyczy to tylko zapłaconych odsetek. Kwoty niezapłacone lub umorzone nie będą stanowiły kosztu. Ustawy podatkowe limitują też wysokość kwot mogących stanowić koszt uzyskania przychodu w przypadku finansowania dłużnego do 3 milionów złotych, bądź do kwoty obliczonej według ustawowego wzoru, w zależności która kwota będzie wyższa.
Niekiedy pożyczkodawca wymaga zabezpieczenia spłaty pożyczki przez podmioty trzecie. Może mieć to formę np. gwarancji bankowej, czy poręczenia. Zabezpieczeniem zobowiązań zajmują się często wyspecjalizowane podmioty – gwarancji bankowej udziela bank, poręczenia może udzielić fundusz poręczeniowy, będący organizacją non-profit. Poręczenia może udzielić jednak każdy podmiot, zarówno osoba prawna, jak i fizyczna. Często zdarza się, że poręczycielem zobowiązania spółki jest jej wspólnik. W przypadku niewywiązania się spółki ze zobowiązania do spłaty pożyczki, wspólnik odpowiada za nie swoim prywatnym majątkiem. Należy jednak pamiętać, że poręczenie jest świadczeniem poręczyciela na rzecz dłużnika. Jeżeli zatem wspólnik spółki za udzielone jej poręczenie nie otrzymuje wynagrodzenia, wówczas spółka otrzyma świadczenie nieodpłatne, które należy opodatkować. Jeżeli natomiast umowa między poręczycielem a dłużnikiem przewiduje odpłatne udzielenie poręczenia, należy pamiętać, by jego wysokość odpowiadała wartości rynkowej. Przy poręczeniu wspólnika za zobowiązania spółki, podobnie jak przy udzieleniu przez niego spółce pożyczki, obowiązują bowiem przepisy dotyczące cen transferowych.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 5 lutego 2024 r.
autor/redaktor cyklu:
