Implementowanie dyrektyw AML do polskiego porządku prawnego nałożyło na uczestników obrotu gospodarczego nowe obowiązki związane ze zjawiskiem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Na podstawie przepisów ustawy o AML instytucje obowiązane (obejmujące również banki oraz podmioty prowadzące działalność gospodarczą) zostały zobowiązane do opracowania oraz wdrożenia wewnętrznych procedur służących skutecznemu ograniczeniu ryzyka związanego z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu.
W ramach wdrożonych procedur instytucje obowiązane zostały zobligowane do stosowania środków należytej staranności wobec klienta, tzw. środków bezpieczeństwa finansowego. Obowiązek stosowania tych środków ma charakter prewencyjny w stosunku do ryzyka, jakim jest wystąpienie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Stanowią obligatoryjne działania instytucji, których skutkiem powinno być niedopuszczenie do wykorzystania obrotu finansowego do popełnienia przestępstw.
Środki bezpieczeństwa finansowego obejmują:
- identyfikację klienta oraz weryfikację jego tożsamości;
- identyfikację beneficjenta rzeczywistego oraz podejmowanie uzasadnionych czynności w celu:
a) weryfikacji jego tożsamości,
b) ustalenia struktury własności i kontroli – w przypadku klienta będącego osobą prawną, jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej lub trustem;
- ocenę stosunków gospodarczych i, stosownie do sytuacji, uzyskanie informacji na temat ich celu i zamierzonego charakteru;
- bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta, w tym:
a) analizę transakcji przeprowadzanych w ramach stosunków gospodarczych w celu zapewnienia, że transakcje te są zgodne z wiedzą instytucji obowiązanej o kliencie, rodzaju i zakresie prowadzonej przez niego działalności oraz zgodne z ryzykiem prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanym z tym klientem,
b) badanie źródła pochodzenia wartości majątkowych będących w dyspozycji klienta – w przypadkach uzasadnionych okolicznościami,
c) zapewnienie, że posiadane dokumenty, dane lub informacje dotyczące stosunków gospodarczych są na bieżąco aktualizowane.
Zakres zastosowanych środków bezpieczeństwa finansowego w danym przypadku zależy od stopnia zidentyfikowanego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, które jest związane z określonymi stosunkami gospodarczymi lub transakcjami okazjonalnymi. Wykorzystanie podejścia opartego na ryzyku, zgodnie z zasadą „risk-based approach”, ma na celu skuteczne i proporcjonalne zmniejszenie ryzyka wykorzystywania oferowanych usług i produktów do celów prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu.
Dokonanie odpowiedniej analizy pozwala instytucji obowiązanej na określenie zakresu środków bezpieczeństwa, które należy wdrożyć w odniesieniu do konkretnego klienta. Instytucje obowiązane mają prawo do stosowania uproszczonych lub wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego, w zależności od ustalonego poziomu ryzyka.
Instytucje obowiązane są zobowiązane do dokumentowania zastosowanych środków bezpieczeństwa finansowego oraz wyników bieżącej analizy ryzyka, jak również do wykazania, na żądanie odpowiednich organów, zastosowania tych środków.
W praktyce ocena ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu odbywa się na podstawie informacji zgromadzonych i przeanalizowanych w ramach programu „Poznaj Swojego Klienta” (PSK). Przeprowadzenie przez podmioty gospodarcze oceny ryzyka oraz wdrożenie odpowiednich środków bezpieczeństwa finansowego w ramach programu PSK jest kluczowe w relacjach z bankami, z którymi te podmioty zawarły umowę o prowadzenie rachunku bankowego.
Banki są uprawnione do zawarcia umowy o prowadzenie rachunku bankowego pod warunkiem, że przed dokonaniem transakcji zastosują środki bezpieczeństwa finansowego związane z identyfikacją i weryfikacją tożsamości klienta oraz beneficjenta rzeczywistego.
W sytuacji, gdy bank uzna, że przeprowadzana transakcja za pośrednictwem rachunku bankowego stanowi potencjalne ryzyko związane z wykorzystaniem działalności instytucji finansowej do popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, bank zobowiązany jest do podjęcia następujących działań:
- ustalenie okoliczności mogących wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
- zastosowanie wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego, które mogą obejmować wstrzymanie transakcji oraz blokadę rachunku bankowego, a także intensyfikację bieżącego monitorowania stosunków gospodarczych klienta poprzez podjęcie przynajmniej jednej z następujących czynności: przeprowadzenie badania źródeł pochodzenia wartości majątkowych (np. zwrócenie się do klienta z prośbą o przedłożenie wyjaśnień lub dokumentów dotyczących źródła pochodzenia środków) oraz ustalenie celu i okoliczności płatności na rzecz wybranych odbiorców (np. wystąpienie do klienta o udostępnienie dokumentów związanych z realizowanymi transakcjami).
W zależności od wyników podjętych działań, w przypadku skutecznego i jednoznacznego wyjaśnienia sytuacji, bank może kontynuować relację z klientem i przeprowadzić transakcję, nie zawiadamiając Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. W przypadku, gdy klient nie dostarczy żądanych informacji i dokumentów (np. unika kontaktu z instytucją, odmawia przedstawienia źródeł pochodzenia wartości majątkowych lub nie przedstawi wymaganych dokumentów związanych z transakcjami) albo dostarczone informacje okażą się niewystarczające lub niewiarygodne, bank powinien niezwłocznie złożyć zawiadomienie do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej.
Reasumując powyższe, blokada rachunku bankowego w świetle przepisów AML to jeden ze wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego stosowany przez banki w sytuacji wykrycia wykorzystania lub próby wykorzystania działalności instytucji finansowej dla celów mających związek z popełnieniem przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Pomimo, że blokada rachunku bankowego może być uciążliwa dla klientów przede wszystkim prowadzących działalność gospodarczą to do takiego działania bank jest zobowiązany na podstawie wewnętrznie obowiązujących procedur mających na celu przeciwdziałanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. W celu zminimalizowania ryzyka zablokowania rachunku bankowego, na którym znajdują się środki pieniężne lub doprowadzenia do jak najszybszego odblokowania rachunku bankowego należy:
- unikać podejrzanych transakcji, zwłaszcza o wysokiej wartości;
- dokumentować źródło dochodów i być gotowym do dostarczenia stosownych wyjaśnień do banku;
- regularnie aktualizować dane w banku, w tym informacje dotyczące beneficjentów rzeczywistych firmy;
- monitorować przeprowadzane transakcje finansowe i nie ignorować próśb banku o dodatkowe informacje w ich zakresie.
Podjęcie działań przez osoby prowadzące działalność mających na celu sprawdzenie swoich kontrahentów w ramach programu Poznaj Swojego Klienta w świetle przepisów ustawy o AML jest niezwykle istotne w relacjach z bankiem, ponieważ brak wyjaśnienia okoliczności przeprowadzenia podejrzanej transakcji może prowadzić do poważnych konsekwencji polegających na zgłoszeniu zdarzenia do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, który następnie przekazuje bankowi żądanie dalszej blokady rachunku bankowego oraz niezwłocznie zawiadamia właściwego prokuratora o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 11 marca 2025 r.
autor:
Nasze artykuły i alerty prawne możesz otrzymywać jako pierwszy, prosto na swoją skrzynkę mailową! Zapisz się do newslettera klikając w link lub skontaktuj się z nami pod adresem mailowym social@kglegal.pl, aby spersonalizować wysyłane treści.
