czyli kto i kiedy odpowiada dyscyplinarnie za naruszenie obowiązków pracowniczych
W poprzednich artykułach dość szczegółowo przedstawiliśmy problematykę związaną z odpowiedzialnością porządkową i materialną pracownika. Dzisiaj przyszedł czas na odpowiedzialność dyscyplinarną. Mówimy o tym czym jest, jakie muszą wystąpić przesłanki, aby doszło do ukarania pracownika oraz wobec przedstawicieli jakich zawodów możemy ją zastosować.
Odpowiedzialność dyscyplinarna ma miejsce w sytuacji, gdy pracownik naruszy podstawowe obowiązki pracownicze, które wynikają z innych ustaw niż kodeks pracy.
Dyscyplina określa zasady determinujące sposób zachowania, postępowanie w określonym środowisku, posłuszeństwo, posłuch, subordynacja lub stan uporządkowania czyjegoś systemu wartości, czy sposobu postępowania.
Jakie zawody obejmuje odpowiedzialność dyscyplinarna pracowników?
Ustawy te regulują sposób wykonywania poszczególnych zawodów, przede wszystkim chodzi tu o zawody zaufania publicznego. Sięgając do definicji, „zawód zaufania publicznego” to profesja o wysokim znaczeniu społecznym, wymagająca odpowiednio wysokich kwalifikacji nie tyko zawodowych, ale także moralnych i etycznych. W pierwszej kolejności do głowy przychodzą nam takie zawody jak lekarz, radca prawny, adwokat, policjant czy sędzia, i słusznie, bo to te zawody są właśnie zawodami zaufania publicznego i to ustawy regulujące wykonanie tych zawodów regulują również kwestie odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Różnice pomiędzy odpowiedzialnością dyscyplinarną a odpowiedzialnością porządkową
Wskazać należy, że obydwie z tych odpowiedzialności mają zastosowanie w sytuacji, gdy dana osoba nie przestrzega zasad obowiązujących w zakładzie pracy. Odpowiedzialność porządkową ponoszą co do zasady wszyscy pracownicy z tytułu nieprzestrzegania ustalonej organizacji i porządku pracy, a jej zakres ogranicza się do kar wskazanych w kodeksie pracy. Odpowiedzialność dyscyplinarna zaś dotyczy jedynie zawodów o szczególnym charakterze i naruszenia obowiązków charakterystycznych dla tychże grup.
Odpowiedzialność zawodowa na przykładzie zawodu lekarza
Kwestię odpowiedzialności dyscyplinarnej (zawodowej) lekarza reguluje Ustawa o izbach lekarskich, gdzie sprecyzowane są dokładnie przesłanki zaistnienia odpowiedzialności zawodowej jak i zasady dotyczące późniejszego postępowania dyscyplinarnego lekarza.
Członkowie izb lekarskich podlegają odpowiedzialności zawodowej za naruszenie zasad etyki lekarskiej oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza, zwane ,,przewinieniem zawodowym”.
Obecnie przewinienie lekarza (oraz innych przedstawicieli zawodów medycznych) jest skonstruowane w oparciu o pewien schemat, który to przewiduje odpowiedzialność za naruszenie obowiązków ustalonych dla danej grupy zawodowej przez prawo, czyli przesłanka prawna oraz naruszenie zasad etyki związanych z wykonywaniem konkretnego zawodu. Podkreślenia wymaga fakt, że ustawodawca w żadnym zakresie nie określił konkretnych zachowań, które stanowią tzw. przewinienia. To czy w danej sytuacji doszło do przewinienia, każdorazowo ocenia organ samorządu lekarskiego w trakcie postępowania dyscyplinarnego.
Przepisy określają negatywne przesłanki odpowiedzialności, czyli te przypadki, które uniemożliwiają wszczęcie i prowadzenie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy. I tak też, nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, np. jeżeli czyn nie jest przewinieniem zawodowym albo ustawy stanowią, że sprawca – lekarz nie popełnia przewinienia zawodowego lub też postępowanie za to samo przewinienie zawodowe wobec tego samego lekarza zostało prawomocnie zakończone albo zostało wcześniej wszczęte i toczy się nadal.
Pierwszym etapem postępowania przed okręgowym sądem lekarskim jest postępowanie sprawdzające, którego celem jest wstępne zbadanie, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego.
Następnym etapem jest postępowanie wyjaśniające, które wszczyna rzecznik odpowiedzialności zawodowej, po otrzymaniu informacji wskazującej na możliwość popełnienia przewinienia zawodowego przez lekarza. Celem postępowania jest szczegółowe wyjaśnienie sprawy. Etap ten może zakończyć się dwojako. W przypadku, gdy rzecznik uzna, że do przewinienia doszło, to orzeka stosowną karę lub umarza postępowania z uwagi na brak przesłanek.
Wiemy już jakie kary przewiduje kodeks pracy w ramach odpowiedzialności porządkowej pracownika. Kary w przypadku odpowiedzialności dyscyplinarnej przewiduje każdorazowo ustawa szczególna. W przypadku zawodu lekarza, możemy wyróżnić kilka kar, są nimi m.in.: upomnienie, nagana, kara pieniężna, zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia na okres od jednego roku do pięciu lat, kara ograniczenia zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat. Przy czym orzekając karę zawieszenia prawa wykonywania zawodu sąd może jednocześnie dodatkowo orzec karę zakazu pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia.
Wskazać należy, że odpowiedzialność z tytułu przewinienia jest uregulowana ustawami szczególnymi regulującymi zasady wykonywania zawodu zaufania publicznego. Widać wyraźnie, że aby ukarać pracownika w zakresie jego odpowiedzialności dyscyplinarnej, należy przeprowadzić wieloetapowe postępowanie przed odrębnym organem. Taki sposób regulacji zapobiega niesłusznym oskarżeniom i chroni pracownika – przedstawiciela zawodu zaufania publicznego przed niesłusznym zastosowaniem kary.
W razie pytań i wątpliwości, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 02 lutego 2024 r.
autor/redaktor cyklu:
