Finansowanie działalności z nielegalnych źródeł – jak ocenić ryzyko prawne?

04.06.2025 | Compliance

W dobie rosnących wymagań regulacyjnych oraz nasilonych działań organów ścigania wobec przestępczości gospodarczej i prania pieniędzy, przedsiębiorcy oraz osoby zarządzające spółkami coraz częściej muszą mierzyć się z pytaniem: czy środki finansowe, którymi dysponuje firma, pochodzą z legalnych źródeł? Odpowiedzialność karna i cywilna za finansowanie działalności z nielegalnych źródeł może być dotkliwa – zarówno dla osób fizycznych, jak i dla samych podmiotów gospodarczych.

Co oznacza finansowanie z nielegalnych źródeł?

Finansowanie działalności gospodarczej z nielegalnych źródeł obejmuje przypadki, gdy przedsiębiorstwo korzysta ze środków pieniężnych lub innych aktywów pochodzących z przestępstwa. Może to być m.in.:

  • przyjmowanie pieniędzy z przestępstw skarbowych,
  • korzystanie z funduszy pochodzących z korupcji, wyłudzeń, oszustw podatkowych lub obrotu narkotykami,
  • zawieranie fikcyjnych umów, np. w celu legalizacji środków (tzw. „pranie pieniędzy”).

Nie zawsze podmiot gospodarczy działa z pełną świadomością nielegalnego pochodzenia środków. Niemniej, nawet nieumyślne uczestnictwo w takim procederze może rodzić poważne konsekwencje prawne.

Ryzyko prawne – kluczowe aspekty

Ocena ryzyka prawnego powinna opierać się na analizie następujących elementów:

1. Źródło kapitału

Należy zbadać, od kogo pochodzą środki. W przypadku finansowania zewnętrznego (np. pożyczki, inwestycje) konieczne jest sprawdzenie:

  • reputacji i sytuacji prawnej kontrahenta,
  • źródła jego dochodów,
  • zgodności z regulacjami AML (Anti-Money Laundering).

2. Transparentność transakcji

Transakcje finansowe powinny być przejrzyste, udokumentowane oraz zgodne z realiami rynkowymi. Wszelkie nietypowe warunki finansowania (np. bardzo niskie oprocentowanie, brak zabezpieczeń, nietypowe konstrukcje prawne) powinny wzbudzać czujność.

3. Compliance i procedury wewnętrzne

Posiadanie odpowiednich procedur compliance (np. polityki AML, procedur KYC – Know Your Customer) jest nie tylko dobrą praktyką, ale i często obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa. Ich brak zwiększa ryzyko odpowiedzialności, nawet przy braku złej woli.

4. Zachowanie należytej staranności

Przedsiębiorca powinien działać z należytą starannością w ocenie legalności źródeł finansowania. Utrata czujności lub ignorowanie „czerwonych flag” (red flags) może zostać uznane za współudział lub przynajmniej za rażące niedbalstwo.

Konsekwencje prawne

Skutki prawne finansowania działalności z nielegalnych źródeł mogą być wielopłaszczyznowe:

1. Odpowiedzialność karna

Zgodnie z art. 299 Kodeksu karnego (tzw. przepis o praniu pieniędzy), kto przyjmuje, posiada, przekazuje lub wykorzystuje środki pochodzące z przestępstwa, podlega karze do 10 lat pozbawienia wolności.

2. Odpowiedzialność cywilna

Środki pochodzące z czynu zabronionego mogą być przedmiotem roszczeń ze strony pokrzywdzonych lub podlegać konfiskacie.

3. Odpowiedzialność administracyjna i sankcje finansowe

Instytucje finansowe i inne podmioty podlegające przepisom AML mogą zostać ukarane wysokimi grzywnami za brak stosowania wymaganych procedur (np. Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z 1 marca 2018 r.).

Jak minimalizować ryzyko?

Przedsiębiorca może ograniczyć ryzyko poprzez:

  • wdrożenie systemu AML i szkolenie pracowników,
  • stosowanie zasad należytej staranności przy przyjmowaniu finansowania,
  • korzystanie z usług doradczych i prawnych przy transakcjach większej skali,
  • dokumentowanie źródła środków i archiwizowanie odpowiednich dokumentów.

Finansowanie działalności gospodarczej z nielegalnych źródeł to nie tylko zagrożenie dla reputacji, ale i realne ryzyko prawne – karne, cywilne oraz administracyjne. W obecnym reżimie prawnym nie wystarczy brak złej woli – kluczowe jest działanie z należytą starannością i posiadanie odpowiednich mechanizmów kontrolnych. Dlatego każda firma, niezależnie od wielkości, powinna regularnie oceniać swoje ryzyka prawne i dążyć do pełnej transparentności źródeł finansowania.

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.

Stan prawny na dzień 03 czerwca 2025 r.

autor:

Aleksandra Kostrzewska

Aplikant adwokacki
+48 22 856 36 60 | a.kostrzewska@kglegal.pl

redaktor cyklu:

Mateusz Grosicki

Adwokat, wspólnik
+48 506 367 109 | m.grosicki@kglegal.pl

Nasze artykuły i alerty prawne możesz otrzymywać jako pierwszy, prosto na swoją skrzynkę mailową! Zapisz się do newslettera klikając w link lub skontaktuj się z nami pod adresem mailowym social@kglegal.pl, aby spersonalizować wysyłane treści.