W dobie rosnących wymagań regulacyjnych oraz nasilonych działań organów ścigania wobec przestępczości gospodarczej i prania pieniędzy, przedsiębiorcy oraz osoby zarządzające spółkami coraz częściej muszą mierzyć się z pytaniem: czy środki finansowe, którymi dysponuje firma, pochodzą z legalnych źródeł? Odpowiedzialność karna i cywilna za finansowanie działalności z nielegalnych źródeł może być dotkliwa – zarówno dla osób fizycznych, jak i dla samych podmiotów gospodarczych.
Co oznacza finansowanie z nielegalnych źródeł?
Finansowanie działalności gospodarczej z nielegalnych źródeł obejmuje przypadki, gdy przedsiębiorstwo korzysta ze środków pieniężnych lub innych aktywów pochodzących z przestępstwa. Może to być m.in.:
- przyjmowanie pieniędzy z przestępstw skarbowych,
- korzystanie z funduszy pochodzących z korupcji, wyłudzeń, oszustw podatkowych lub obrotu narkotykami,
- zawieranie fikcyjnych umów, np. w celu legalizacji środków (tzw. „pranie pieniędzy”).
Nie zawsze podmiot gospodarczy działa z pełną świadomością nielegalnego pochodzenia środków. Niemniej, nawet nieumyślne uczestnictwo w takim procederze może rodzić poważne konsekwencje prawne.
Ryzyko prawne – kluczowe aspekty
Ocena ryzyka prawnego powinna opierać się na analizie następujących elementów:
1. Źródło kapitału
Należy zbadać, od kogo pochodzą środki. W przypadku finansowania zewnętrznego (np. pożyczki, inwestycje) konieczne jest sprawdzenie:
- reputacji i sytuacji prawnej kontrahenta,
- źródła jego dochodów,
- zgodności z regulacjami AML (Anti-Money Laundering).
2. Transparentność transakcji
Transakcje finansowe powinny być przejrzyste, udokumentowane oraz zgodne z realiami rynkowymi. Wszelkie nietypowe warunki finansowania (np. bardzo niskie oprocentowanie, brak zabezpieczeń, nietypowe konstrukcje prawne) powinny wzbudzać czujność.
3. Compliance i procedury wewnętrzne
Posiadanie odpowiednich procedur compliance (np. polityki AML, procedur KYC – Know Your Customer) jest nie tylko dobrą praktyką, ale i często obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa. Ich brak zwiększa ryzyko odpowiedzialności, nawet przy braku złej woli.
4. Zachowanie należytej staranności
Przedsiębiorca powinien działać z należytą starannością w ocenie legalności źródeł finansowania. Utrata czujności lub ignorowanie „czerwonych flag” (red flags) może zostać uznane za współudział lub przynajmniej za rażące niedbalstwo.
Konsekwencje prawne
Skutki prawne finansowania działalności z nielegalnych źródeł mogą być wielopłaszczyznowe:
1. Odpowiedzialność karna
Zgodnie z art. 299 Kodeksu karnego (tzw. przepis o praniu pieniędzy), kto przyjmuje, posiada, przekazuje lub wykorzystuje środki pochodzące z przestępstwa, podlega karze do 10 lat pozbawienia wolności.
2. Odpowiedzialność cywilna
Środki pochodzące z czynu zabronionego mogą być przedmiotem roszczeń ze strony pokrzywdzonych lub podlegać konfiskacie.
3. Odpowiedzialność administracyjna i sankcje finansowe
Instytucje finansowe i inne podmioty podlegające przepisom AML mogą zostać ukarane wysokimi grzywnami za brak stosowania wymaganych procedur (np. Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z 1 marca 2018 r.).
Jak minimalizować ryzyko?
Przedsiębiorca może ograniczyć ryzyko poprzez:
- wdrożenie systemu AML i szkolenie pracowników,
- stosowanie zasad należytej staranności przy przyjmowaniu finansowania,
- korzystanie z usług doradczych i prawnych przy transakcjach większej skali,
- dokumentowanie źródła środków i archiwizowanie odpowiednich dokumentów.
Finansowanie działalności gospodarczej z nielegalnych źródeł to nie tylko zagrożenie dla reputacji, ale i realne ryzyko prawne – karne, cywilne oraz administracyjne. W obecnym reżimie prawnym nie wystarczy brak złej woli – kluczowe jest działanie z należytą starannością i posiadanie odpowiednich mechanizmów kontrolnych. Dlatego każda firma, niezależnie od wielkości, powinna regularnie oceniać swoje ryzyka prawne i dążyć do pełnej transparentności źródeł finansowania.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 03 czerwca 2025 r.
autor:
Nasze artykuły i alerty prawne możesz otrzymywać jako pierwszy, prosto na swoją skrzynkę mailową! Zapisz się do newslettera klikając w link lub skontaktuj się z nami pod adresem mailowym social@kglegal.pl, aby spersonalizować wysyłane treści.
