W dzisiejszym artykule kontynuujemy temat odpowiedzialności, jaką może ponosić pracownik, w ramach łączącego go stosunku pracy z danym pracodawcą, a mianowicie chodzi o odpowiedzialność materialną pracownika.
Odpowiedzialność materialna polega na niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu obowiązków pracowniczych z winy pracownika, następstwem czego jest wyrządzenie pracodawcy szkody.
Rodzaje odpowiedzialności
Zgodnie z kodeksem pracy wyróżnić możemy dwa rodzaje odpowiedzialności pracowników za szkodę wyrządzoną pracodawcy:
- odpowiedzialność materialna na zasadach ogólnych, tj. odpowiedzialność powszechna, która obejmuje wszystkich pracowników oraz
- odpowiedzialność za mienie powierzone, która powstaje wówczas, gdy pracownikowi w ramach dodatkowej umowy powierzono mienie pracodawcy do wyliczenia się lub zwrotu.
Odpowiedzialność materialna na zasadach ogólnych
Odpowiedzialność ta powstaje w momencie nawiązania stosunku pracy między pracownikiem, a pracodawcą. Przepisy nie określają jaka jest definicja naruszenia obowiązków, czy nienależytego ich wykonania. Przyjmuje się, że może to nastąpić w skutek podjęcia nieodpowiednich działań lub niepodjęcia działań wcale.
Ważnym odnotowania jest, że to na pracodawcy ciąży obowiązek wykazania, że dany pracownik jest odpowiedzialny za szkodę oraz ponosi winę (umyślną lub nieumyślną). W przypadku wyrządzenia szkody przez kilku pracowników, to każdy z nich z osobna ponosi odpowiedzialność stosownie do swojej winy. W przypadku braku możliwości ustalenia indywidualnej winy każdego z pracowników, to wszyscy odpowiadają w częściach równych.
Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi
Powierzenie mienia pracownikowi oznacza wydanie tego mienia pracownikowi na podstawie stosownego pokwitowania.
Głównymi zasadami, które charakteryzują tę odpowiedzialność są pełna odpowiedzialność pracownika za powstałą szkodę oraz domniemanie winy pracownika. Pracownik może zwolnić się z takiej odpowiedzialności jedynie w przypadku udowodnienia, że szkoda na mieniu powstała z przyczyn od niego niezależnych. Chodzi tutaj np. o kradzież mienia powierzonego dokonaną przez osobę trzecią, czy w szczególności niezapewnienie przez pracodawcę odpowiednich warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.
Powierzyć pracownikowi można mienie różnego rodzaju: odzież roboczą, obuwie robocze, pieniądze, papiery wartościowe lub inne kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej. To na pracodawcy ciąży obowiązek, by mienie było powierzone pracownikowi w sposób prawidłowy, tzn. aby pracodawca wydał ściśle określone mienie pracownikowi, za jego uprzednią zgodą, którego rodzaj, ilość i wartość są pracownikowi znane.
Odpowiedzialność za mienie powierzone może polegać na odpowiedzialności indywidualnej, którą ponosi tylko jeden pracownik oraz na współodpowiedzialności, polegającej na powierzeniu pieczy nad mieniem kilku pracownikom wspólnie.
Powierzenie przez pracodawcę mienia kilku pracownikom łącznie związane jest z koniecznością podpisania umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej, która pod rygorem nieważności musi zostać zawarta na piśmie.
Taka umowa może być zawarta, jeśli liczba pracowników w miejscu powierzenia mienia nie przekracza:
- przy pracy na jedną zmianę 8 osób,
- przy pracy na dwie zmiany 12 osób,
- przy pracy na trzy zmiany 16 osób.
Pracownicy ponosząc wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach, zgodnie z zapisami w umowie. W przypadku wykazania, że szkoda została wyrządzona jedynie przez niektórych pracowników, to tylko ci pracownicy poniosą odpowiedzialność za tę szkodę w całości lub części, za którą odpowiadają.
Umowa o wspólnej odpowiedzialności pracowników przestaje obowiązywać wraz z ustaniem stosunku pracy. Dodatkowo każda zmiana w składzie pracowników objętych wspólną odpowiedzialnością materialną wymaga podpisania nowej umowy.
Podsumowanie
Zasady odpowiedzialności materialnej zostały uregulowane w Kodeksie pracy w sposób wyczerpujący. Skutkuje to tym, że niedopuszczalne jest sięganie do przepisów prawa wekslowego w celu dodatkowego zabezpieczenia roszczeń pracodawcy.
Zapraszamy do śledzenia naszych kolejnych artykułów, gdzie pochylimy się nad problematyką odpowiedzialności dyscyplinarnej pracownika.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 25 stycznia 2024 r.
autor:
