Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 maja 2021 r. (sygn. akt III CZP 27/20) podjął ważną kwestię ochrony prawa do życia w czystym środowisku, odpowiadając na pytanie, czy prawo to stanowi dobro osobiste podlegające ochronie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Chociaż Sąd Najwyższy odpowiedział negatywnie na to pytanie, to jednak w swojej uchwale wskazał, jak zanieczyszczenie powietrza wpływa na dobra osobiste obywateli, takie jak zdrowie, prywatność czy wolność. Wyrok ten ma istotne znaczenie praktyczne, wskazując na możliwość dochodzenia ochrony dóbr osobistych w związku z degradacją środowiska.
Zgodnie z wyżej wskazaną uchwałą Sądu Najwyższego „1. Prawo do życia w czystym środowisku nie jest dobrem osobistym. 2. Ochronie jako dobra osobiste (art. 23 KC w związku z art. 24 KC i art. 448 KC) podlegają zdrowie, wolność, prywatność, do naruszenia (zagrożenia) których może prowadzić naruszenie standardów jakości powietrza określonych w przepisach prawa.”
Sprawa, która trafiła do Sądu Najwyższego, dotyczyła powództwa mieszkańca, który wnosił o ochronę swoich dóbr osobistych w związku z wysokim poziomem zanieczyszczenia powietrza w miejscu jego zamieszkania. Zanieczyszczenie powietrza w tej okolicy, obejmujące przekroczenia m.in. norm pyłów PM10, PM2,5, dwutlenku siarki, tlenku węgla, oraz ozonu, wielokrotnie przekraczało dopuszczalne poziomy określone przez normy Unii Europejskiej, w tym Dyrektywę 2008/50/WE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy.
Wobec tego powód uważał, że zanieczyszczenie powietrza stanowi naruszenie jego prawa do życia w czystym środowisku, a także zagrożenie jego zdrowiu. Domagał się zadośćuczynienia za naruszenie swoich dóbr osobistych i skierował sprawę do sądu.
Sąd Najwyższy w swojej uchwale wskazał, że choć prawo do życia w czystym środowisku jest niezwykle istotne i stanowi jedno z kluczowych praw człowieka, nie jest ono traktowane jako dobro osobiste, które można chronić w ramach art. 23 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, ochronie podlegają dobra osobiste, takie jak zdrowie, prywatność, wolność, cześć, imię czy wizerunek. Sąd stwierdził, że prawo do życia w czystym środowisku, mimo że jest fundamentalnym prawem obywateli, nie jest wprost chronione w ramach tych przepisów.
Pomimo tego, Sąd Najwyższy zauważył, że zanieczyszczenie środowiska może prowadzić do naruszenia innych dóbr osobistych, takich jak zdrowie. Zatem osoby dotknięte negatywnymi skutkami zanieczyszczenia powietrza mogą dochodzić ochrony swoich dóbr osobistych na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, jeśli zanieczyszczenie wpływa na ich zdrowie lub inne dobra osobiste.
Wyrok Sądu Najwyższego ma istotne konsekwencje prawne i praktyczne. Choć samodzielne prawo do życia w czystym środowisku nie jest uznawane za dobro osobiste, to osoby poszkodowane przez zanieczyszczenie powietrza mogą domagać się ochrony innych dóbr osobistych, takich jak: zanieczyszczenie powietrza może prowadzić do chorób układu oddechowego, sercowo-naczyniowego, a także innych problemów zdrowotnych, które mają bezpośredni wpływ na życie obywateli. Długotrwałe narażenie na zanieczyszczenia powietrza może również ograniczać wolność jednostki, na przykład poprzez zmniejszenie jej zdolności do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie z powodu chorób wywołanych zanieczyszczeniem.
W praktyce, osoby dotknięte skutkami zanieczyszczenia powietrza mogą domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli wykazują, że zanieczyszczenie powietrza ma wpływ na ich zdrowie lub inne dobra osobiste.
Chociaż Sąd Najwyższy w tej uchwale nie uznał prawa do życia w czystym środowisku za dobro osobiste, wyrok ma znaczenie dla ochrony środowiska i praw obywatelskich. Wskazuje on na to, że zanieczyszczenie powietrza może być traktowane jako zagrożenie dla dóbr osobistych, co w przyszłości może prowadzić do zwiększonej liczby roszczeń dotyczących ochrony zdrowia i jakości życia obywateli.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2021 r. (sygn. akt III CZP 27/20) stanowi istotny krok w rozumieniu ochrony środowiska w kontekście prawa cywilnego. Choć prawo do życia w czystym środowisku nie jest traktowane jako dobro osobiste, zanieczyszczenie powietrza może wpływać na inne dobra osobiste, takie jak zdrowie, które podlegają ochronie. Wyrok ten może prowadzić do większej liczby roszczeń o ochronę zdrowia i innych dóbr osobistych osób dotkniętych zanieczyszczeniem środowiska, a także wskazuje na potrzebę dalszych działań w zakresie ochrony jakości powietrza i środowiska w Polsce.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 13 maja 2025 r.
autor/redaktor cyklu:
Nasze artykuły i alerty prawne możesz otrzymywać jako pierwszy, prosto na swoją skrzynkę mailową! Zapisz się do newslettera klikając w link lub skontaktuj się z nami pod adresem mailowym social@kglegal.pl, aby spersonalizować wysyłane treści.
