W dniu 14 czerwca 2024 roku na posiedzeniu Sejmu Rzeczypospolitej przyjęto ustawę o ochronie pracowników zgłaszających naruszenie prawa przygotowaną przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Teraz ustawa czeka na podpis Prezydenta.
Do chwili obecnej, w polskim systemie prawnym brak było kompleksowej regulacji poświęconej ochronie sygnalistów. Nowe regulacje stanowią implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE, która miała być wprowadzona już w 2021 roku.
Założeniem ustawy jest zapewnienie ochrony osób zgłaszających naruszenie prawa niezależnie od podstawy i formy świadczenia przez nie pracy lub pełnienia służby.
Sygnalistą jest osoba, która alarmuje o naruszeniach prawa i ma do tego uzasadnioną podstawę. W związku z tym, że sygnalista może być narażony na działania odwetowe ze strony pracodawcy po dokonaniu zgłoszenia, konieczne jest zapewnienie ochrony takiej osobie. Mobbing, pozbawienie awansu, nagrody czy premii – to działania odwetowe, przed którymi ma chronić ustawa.
Sygnalista, który doświadczył działań odwetowych, będzie mógł wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie.
Zgodnie z tekstem ustawy o ochronie sygnalistów z dnia 14 czerwca 2024 roku w brzmieniu ustalonym po rozpatrzeniu poprawek Senatu, ustawa będzie zawierała dosyć obszerny katalog przepisów karnych.
Zgodnie z katalogiem przestępstw określonych w ustawie, kto w celu aby inna osoba nie dokonała zgłoszenia, uniemożliwia jej to lub istotnie jej to utrudnia będzie podlegał grzywnie do 1 080 000 zł, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3.
Równie surową karą zagrożone są zachowania polegające na stosowaniu działań odwetowych względem sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą. Działania odwetowe będą zagrożone karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli działania odwetowe będą przybierały charakter uporczywy, to takie przestępstwo będzie zagrożone bezwzględną karą pozbawienia wolności do lat 3.
Kto ujawni tożsamość sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą będzie podlegał grzywnie do 1 080 000 zł, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.
Penalizowane będzie również dokonanie zgłoszenia lub ujawnienia publicznego w przypadku, gdy zgłaszający będzie świadomy, że do naruszenia prawa nie doszło. Takie zachowanie będzie zagrożone karą grzywny do 1 080 000 zł, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Pracodawca będzie musiał opracować procedurę zgłoszeń wewnętrznych, która określi zasady przyjmowania takich zgłoszeń i stworzyć kanały do ich przyjmowania. Co istotne, karane będzie ustanowienie procedury zgłoszeń wewnętrznych wbrew przepisom ustawy, nieustanowienie jej lub ustanowienie jej z istotnym naruszeniem wymogów wskazanych w ustawie. To przestępstwo będzie zagrożone karą grzywny do 1 080 000 zł. Jest to przepis szczególnie istotny dla każdego z Państwa, przedsiębiorcy zobowiązanego do ustanowienia procedury zgłoszeń wewnętrznych. Nieustanowienie tej procedury lub ustanowienie jej niezgodnie z wymogami wskazanymi w ustawie będzie wiązało się z wymierzeniem kary grzywny.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 18 czerwca 2024 r.
autorzy:
