Kontynuujemy dzisiaj analizę zagadnień związanych z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów („UOKiK”) w kontekście deweloperskich inwestycji mieszkaniowych. W tym artykule pochylimy się nad przebiegiem postępowań prowadzonych przez Prezesa UOKiK.
Na wstępie wskazujemy, że w omawianych zakresie Prezes może prowadzić trzy rodzaje postępowań:
i. postępowanie wyjaśniające,
ii. postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone („postępowanie dot. klauzul niedozwolonych”),
iii. postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów („postępowanie dot. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów”).
Z reguły postępowanie wyjaśniające poprzedza wszczęcie postępowania dot. klauzul niedozwolonych lub dot. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Dwa ostatnie postępowania mogą też być przedmiotem jednego postępowania. Należy też pamiętać, że UOKiK może wystąpić do dewelopera o przekazanie wyjaśnień i zajęcie stanowiska w sprawie, co do której na udzielenie odpowiedzi przedsiębiorca powinien uzyskać co najmniej 14 dni. Takie wystąpienie nie świadczy jeszcze o wszczęciu postępowania, choć często je poprzedza.
Postępowania wszczynane są z urzędu w drodze postanowienia. Nie wyklucza to jednak faktu, że do Prezesa Urzędu kierowane są różne skargi, wnioski, zawiadomienia, zgłoszenia i to w oparciu o także w ten sposób powzięte informacje UOKiK wszczyna dalsze, formalne kroki.
Jak sama nazwa wskazuje, postępowanie wyjaśniające ma na celu wyjaśnienie i wstępne ustalenie, czy występują okoliczności uzasadniające możliwość naruszenia przepisów. Takie postępowanie nie powinno trwać dłużej niż 4 miesiące (5 miesięcy w sprawach szczególnie skomplikowanych) i powinno się zakończyć wydaniem postanowienia.
Postępowania dot. klauzul niedozwolonych oraz dot. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wszczyna się w drodze postanowienia, a UOKiK zobowiązany jest do powiadomienia o tym dewelopera, który od tego momentu staje się stroną postępowania. Warto podkreślić, że żadne z tych dwóch postępowań nie może być wszczęte, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano stosowania klauzul niedozwolonych lub praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, upłynęły 3 lata. Dlatego zawsze warto zweryfikować dokładnie zakres wszczętego postępowania i jeżeli 3 lata minęły – podnieść taki zarzut.
W przypadku postępowań dot. klauzul niedozwolonych Prezes UOKiK może dopuścić do udziału w postępowaniu w charakterze podmiotu zainteresowanego podmiot uprawniony do złożenia zawiadomienia, jeżeli uzna, że udział takiego podmiotu może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy. Podmiot zainteresowany ma prawo do składania dokumentów i wyjaśnień, jak również wglądu do akt sprawy. Nie przysługuje mu jednak prawo do wniesienia odwołania od decyzji.
Dodatkowo, w toku postępowania prowadzonego w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Prezes UOKiK może również wydać decyzję tymczasową. Jest to zobowiązanie dewelopera, w sprawie którego prowadzone jest postępowanie, do zaniechania określonych działań, jeśli zostanie uprawdopodobnione, że mogą one spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla konsumentów. Decyzja tymczasowa obowiązuje przez czas w niej określony, nie dłużej jednak niż do wydania decyzji kończącej postępowanie w sprawie. W takiej decyzji nie są jeszcze nakładane żadne kary.
Prowadząc postępowanie dowodowe, Prezes Urzędu, uzyskuje przede wszystkim informacje, wyjaśnienia i dokumenty od stron postępowania – w tym przypadku deweloperów. UOKiK ma także prawo do przeprowadzenia kontroli w siedzibie dewelopera w zakresie objętym danym postępowaniem, co w praktyce oznaczać może np. prawo wglądu do wszystkich zawartych umów deweloperskich dla danej inwestycji. W toku postępowania mogą zostać także przesłuchani świadkowie lub powołany biegły.
W celu pozyskania informacji mogących stanowić dowód w sprawie UOKiK może również korzystać z instytucji tajemniczego klienta. Pracownicy UOKiK, za zgodą sądu ochrony konkurencji i konsumentów, która powinna zostać udzielona w 48 godzin, mogą podjąć czynności zmierzające do zakupu mieszkania i w ten sposób uzyskać bezpośrednie dowody na praktyki stosowane przez dewelopera.
Oba rodzaje postępowań – tj. dot. klauzul niedozwolonych oraz dot. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów powinny zostać zakończone wydaniem decyzji w terminie 4 miesięcy (5 miesięcy w sprawach szczególnie skomplikowanych). Decyzji Prezes UOKiK może nadać rygor natychmiastowej wykonalności w całości lub części. W praktyce postępowania te w stosunku do deweloperów prowadzone bywają dłużej, o których przedłużeniu na podstawie przepisów ogólnych KPA Prezes UOKiK powinien zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki, wskazując nowy termin załatwienia sprawy.
W efekcie prowadzonych postępowań administracyjnych Prezes Urzędu wydaje decyzję, w której: (i) uznaje postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, (ii) uznaje praktykę za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazuje zaniechanie jej stosowania albo stwierdza zaniechanie jej stosowania albo też (iii) umarza postępowanie z uwagi na jego bezprzedmiotowość. Dodatkowo w decyzji określane są sankcje za ewentualne naruszenia, zaś w odrębnym postanowieniu rozstrzygnąć o kosztach postępowania.
Należy pamiętać, że decyzje Prezesa UOKiK są publikowane na stronie internetowej urzędu. Decyzje Prezesa UOKiK są publikowane ze wskazaniem firmy i siedziby dewelopera (adresata decyzji), ale bez ujawniania tajemnicy przedsiębiorcy.
Wreszcie, należy przypomnieć, że choć postępowania przed Prezesem UOKiK ma charakter administracyjny, to odwołanie przysługuje do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów. Odwołanie składa się za pośrednictwem organu w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia deweloperowi. Odwołanie to powinno spełniać wymagania pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji, przytoczenie zarzutów, zwięzłe ich uzasadnienie, wskazanie dowodów, a także zawierać wniosek o uchylenie lub zmianę decyzji w całości lub w części. Można także wnieść o wstrzymanie wykonania decyzji do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd.
Podsumowując, Prezes UOKiK posiada szerokie kompetencje celem wyjaśnienia wszelkich okoliczności sprawy. Postępowania te kończą się wydaniem decyzji administracyjnej, jednakże odwołanie przysługuje do sądu ochrony konkurencji i konsumentów.
Z kolei kary i sankcje, które na przedsiębiorców, w tym deweloperów, może nałożyć Prezes UOKiK w swoich decyzjach opiszemy dla Państwa już za tydzień.
Stan prawny na dzień 29 listopada 2021 r.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
autor/redaktor cyklu:
