Obrót kryptoaktywami wygenerowanymi dzięki technologii blockchain nastręcza cały czas licznych wątpliwości prawnych. Wzrost popularności tego typu aktywów wynika w szczególności z coraz powszechniejszego stosowania w obrocie ICO (Initial Coin Offering), w wyniku którego, w zamian za środki finansowe emitent wydaje nabywcom tokeny. W początkowej fazie wzrostu popularności tego typu przedsięwzięć, dużą zaletą wydawał się brak objęcia ich szczególnymi regulacjami prawnymi, co skutkowało głównie brakiem nadzoru nad taką działalnością ze strony organów regulacyjnych poszczególnych państw. Niemniej, z biegiem czasu, organy państwowe i inne podmioty analizujące technologię blockchain, zaczęły dostrzegać możliwość kwalifikowania tokenów w ramach istniejących już instytucji prawnych, w tym w ramach przepisów dotyczących rynku finansowego o obrocie instrumentami finansowymi, w tym papierami wartościowymi. Dużą rolę w ocenie możliwości stosowania przepisów prawnych do krypto aktywów zaczęły odgrywać, szczególnie w Europie, krajowe organy nadzorcze, przedstawiając, zazwyczaj niewiążące, stanowiska w tym zakresie.
Również polski Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) zainteresował się działalnością podmiotów emitujących oraz obracających kryptoaktywami. Jednym z pierwszych stanowisk wystosowanych przez polski organ nadzoru był komunikat z 2017 roku, a precyzyjnie rzecz ujmując ostrzeżenie, w którym to UKNF wskazał na niebezpieczeństwo utraty środków w wyniku zainwestowania ich w kryptoaktywa emitowane w procesie ICO, których emitent następnie nie umożliwił nabywcy dostępu do określonych dóbr czy nie zagwarantował obiecywanych uprawnień.
Dopiero dokument z dnia 10 grudnia 2020 r. zatytułowany „Stanowisko UKNF w sprawie wydawania i obrotu krypto aktywami” można uznać za kompleksowe spojrzenie na omawianą kwestię.
Analizę tego dokumentu można sprowadzić do stwierdzenia, że nie zawiera ono tez odkrywczych ani nowych. Ogólnie ujmując, stanowisko to pokrywa się z interpretacjami prawnymi, wydawanymi przez poszczególne kraje Unii Europejskiej na przestrzeni ostatnich lat, w szczególności w zakresie kwestii kluczowej i nastręczającej najwięcej wątpliwości jaką jest możliwość uznania danego krypto aktywa za instrument finansowy, w tym papier wartościowy.
KNF zaakceptował powszechnie przyjmowany podział kryptoaktywów ze względu na ich potencjalną kwalifikację prawną, tj. na tokeny płatnicze, użytkowe i inwestycyjne.
W przypadku dwóch pierwszych grup co do zasady nie będziemy mówić o możliwości objęcia ich nadzorem. Tokeny płatnicze wprawdzie mogą przypominać instrumenty płatnicze, w szczególności pieniądz elektroniczny. W większości przypadków nie są jednak wydawane z obowiązkiem ich wykupu, nie mają stałej wartości oraz nie można w ich przypadku mówić o podmiocie będących ich centralnym emitentem. Słusznie zauważył jednak UKNF, że w przypadku gdy dany token spełniał będzie powyższe cechy możliwa będzie jego klasyfikacja jako instrumentu płatniczego.
Tokeny użytkowe z kolei, najbardziej zbliżone są do znaków legitymacyjnych w rozumieniu art. 92115 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (t. j. Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93 ze zm.). UKNF potwierdza, że takie tokeny nie zostaną zaszeregowane do jakiejkolwiek kategorii nadzoru sprawowanego przez Komisję. Będą one najczęściej inkorporować uprawnienia do otrzymania towarów emitenta w cenach promocyjnych lub otrzymanie danego produktu za darmo (przypominają więc tradycyjne kupony czy bony rabatowe). W ich przypadku warto pamiętać jednak o możliwości ponoszenia odpowiedzialności o charakterze ogólnym na podstawie art. 286 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny (t. j. Dz. U. 1997 nr 88 poz. 553 ze zm.), a także o możliwości objęcia nadzorem działalności związanej z emisją tokenów hybrydowych, a więc takich które inkorporują zarówno uprawnienia użytkowe jak i inwestycyjne.
Najszerzej omówioną i budząca największe kontrowersje kwestią prawną jest kwalifikacja tokenów inwestycyjnych. UKNF, akceptując powszechną w prawie polskim zasadę numerus clausus papierów wartościowych, doprowadził do swoistego „klinczu” w obrocie krypto aktywami o takim charakterze. Z przyjętej przez KNF zasady wynika bowiem, że emitent tokena nie może stworzyć nowego papieru wartościowego, a z drugiej strony emitując token, ze względu na jego charakterystykę technologiczną, nie jest w stanie spełnić przesłanek do zakwalifikowania go jako już uregulowany prawnie papier wartościowy.
Wynika to m. in. z ogólnych regulacji prawnych określających formę pisemną dokumentu akcji, z zastrzeżeniem możliwości ich wystąpienia w postaci zdematerializowanej, określonej przez przepisy prawa. Niemniej, jak wskazywała UKNF, aby wydać akcje w formie tokenów, przepisy musiałyby przewidywać możliwość prowadzenia depozytu papierów wartościowych z wykorzystaniem technologii blockchain.
Na chwilę obecną ze względu na brak takiej możliwości, UKNF nie widzi możliwości zgodnego z prawem wydania akcji, tytułom uczestnictwa w przedsiębiorstwie zbiorowego inwestowania czy innych papierów wartościowych w formie tokenów.
Co istotne, a co szczególnie mocno wybrzmiało we fragmencie, gdzie UKNF analizuje tokeny zbliżone do tytułów uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania, wydawanie takich tokenów, inkorporujących uprawnienia zbliżone do papierów wartościowych, ale emitowanych poza systemem oficjalnego, dopuszczonego przez prawo obrotu, może zostać uznane za obejście przepisów o nadzorze nad rynkiem finansowym i jako takie może być sankcjonowane przez obowiązujące przepisy. Będzie to w szczególności art. 287 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (t. j. Dz. U. 2004 nr 146 poz. 1546 ze zm.), którego treść brzmi: kto bez wymaganego zezwolenia lub wbrew warunkom określonym w ustawie wykonuje działalność polegającą na lokowaniu w papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego lub inne prawa majątkowe, aktywów osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, zebranych w drodze propozycji zawarcia umowy, której przedmiotem jest udział w tym przedsięwzięciu podlega grzywnie do 10 000 000 zł i karze pozbawienia wolności do lat 5. Istotny jest również artykuł 178 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t. j. Dz. U. 2005 nr 183 poz. 1538 ze zm.): kto bez wymaganego zezwolenia lub upoważnienia zawartego w odrębnych przepisach albo nie będąc do tego uprawnionym w inny sposób określony w tej ustawie, prowadzi działalność w zakresie obrotu instrumentami finansowymi, podlega grzywnie do 5 000 000 zł.
W związku z powyższym, do chwili zmiany przepisów, uczestnicy obrotu mogą w szczególności emitować tokeny o charakterze użytkowym. Ze względu na powyższe stanowiska UKNF emisja tokenów inwestycyjnych wiąże się z dużym ryzykiem, w związku z czym jeżeli już decydujemy się na prowadzenie takiej działalności, możemy wystąpić z wnioskiem o interpretację KNF, w celu zminimalizowania ryzyka oraz uniknięcia ewentualnej odpowiedzialności.
Dziękujemy Państwu za zapoznanie się z naszym dzisiejszym wpisem w ramach cyklu Technoglogy. W związku z zbliżającymi się Świętami Bożego Narodzenia, życzymy Państwu wszystkiego najlepszego, dużo zdrowia, szczęścia oraz spędzenia tego wyjątkowego czasu w rodzinnym gronie. Składamy także życzenia pomyślności i radości w nowym, nadchodzącym 2021 roku W związku z przerwą świąteczno-noworoczną, zapraszamy na kolejny wpis w dniu 7 stycznia 2021 roku, który zostanie poświęcony tematyce praw autorskich.
autor:
