W dzisiejszym artykule chcielibyśmy przybliżyć Państwu zagadnienie partycypacji społecznej w obecnie procedowanej ustawie o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw („Projekt”). Jak wskazywaliśmy, Projekt przeszedł I czytanie w Komisji Infrastruktury oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej i aktualny wynik prac zaprezentowano w opublikowanym na stronach sejmowych Sprawozdaniu Podkomisji nadzwyczajnej (druk nr 3097) z dnia 14 kwietnia 2023 r.
Zgodnie z założeniami reformy, znacznie zmodyfikowano przepisy dotyczące partycypacji społecznej, wprowadzając między innymi możliwość stosowania różnorodnych form konsultacji. W uzasadnieniu Projektu czytamy, że „wyodrębnienie przepisów dotyczących partycypacji społecznej jako osobnego rozdziału ma na celu podwyższenie standardów prowadzenia rozmów z mieszkańcami i otwarcie katalogu możliwych do stosowania narzędzi partycypacji o nowe techniki, m.in. związane z cyfryzacją.”
W związku z tym dostęp do informacji o konsultacjach społecznych zapewniony ma zostać zarówno lokalnie (w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości) jak i w zasięgu ogólnokrajowym, poprzez stronę internetową, biuletyn informacji publicznej, w prasie oraz poprzez środki porozumiewania się na odległość. Efektem tych zmian ma być ułatwienie wypracowywania kompromisów w zarządzaniu przestrzenią. Co ciekawe, nowe przepisy mają być analogiczne do art. 5 ustawy o rewitalizacji, przy zachowaniu różnic między oboma systemami.
Przejdźmy zatem do treści dodawanego rozdziału 1a pt.: „Partycypacja społeczna”, który w projektowanym art. 8e ust. 1 zakreśla generalne zasady, jakimi należy się kierować, prowadząc partycypację społeczną w planowaniu przestrzennym, tj. w oparciu o dialog, edukację i w sposób zapewniający udział jak najszerszego grona interesariuszy.
Interesariuszami, w rozumieniu Projektu, będą zatem osoby fizyczne i prawne, a także jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną (np. stowarzyszenia zwykłe), jednostki pomocnicze gminy, rady młodzieżowe i rady seniorów, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne oraz organy władzy publicznej. Tak szeroki krąg interesariuszy ma pozwolić na wypowiadanie się w sprawach planowania i zagospodarowania przestrzennego różnych gremiów o społecznej legitymacji do podejmowania decyzji. Projekt ustala, że osoby fizyczne posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych (np. dzieci od lat 13) mogą swobodnie wyrażać swoje opinie na temat organizacji przestrzeni bez zgody przedstawiciela ustawowego.
Jako dyrektywę co do formy prowadzenia działań z zakresu partycypacji społecznej, przyjęto dbałość o to, aby treści były sformułowane w sposób jawny i powszechnie zrozumiały, z możliwością wykorzystania do tego celu opracowań treści w języku niespecjalistycznym. Dodatkowo zaproponowano art. 8h ust. 3 formułujący zasadę organizacji spotkań po godzinach pracy oraz w miejscach przystosowanych do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami.
Projektowany art. 8f – idąc z duchem czasu, wprowadza prawo interesariuszy (na wniosek) do bieżącego bezpłatnego uzyskiwania informacji z Rejestru urbanistycznego za pomocą poczty elektronicznej, o podejmowanych przez władzę publiczną działaniach w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego.
W dalszej części projektowanego rozdziału ustalono procedurę zgłaszania przez interesariuszy wniosków o sporządzenie aktu planowania przestrzennego (czyli m.in. zarówno planu ogólnego, jak i MPZP), wniosków oraz uwag do aktów planowania przestrzennego oraz wniosków o przekazywanie informacji o publikacji w Rejestrze Urbanistycznym. Niezbędnym minimum ma być umożliwienie komunikacji pisemnej, zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej. W rozporządzeniu wykonawczym do ww. przepisów zostanie określony wzór formularzy do zgłaszania powyższych wniosków i uwag. Zakres ustawy obejmuje również regulacje dotyczące konsultacji społecznych, którym poddane muszą być projekty aktów planowania przestrzennego. Wspomnieć należy, że konieczność przeprowadzenia konsultacji nie jest nowym elementem procedury, w obecnym stanie prawnym istnieje już wyłożenie projektu dokumentu do publicznego wglądu oraz organizacja dyskusji publicznej nad rozwiązaniami w nim przyjętymi. W nowych przepisach rozszerzono natomiast katalog możliwych form przeprowadzania konsultacji oraz określono szczegółowe zasady ich organizacji.
Art. 8h ust. 1 ustawy zgodnie z Projektem będzie zobowiązywać podmiot prowadzący konsultacje społeczne do powiadomienia o formach prowadzonych konsultacji najpóźniej w dniu ich rozpoczęcia. Zrezygnowano z dotychczasowego 7-dniowego terminu na wcześniejsze powiadamianie o rozpoczęciu konsultacji społecznych z uwagi na możliwości szybkiego rozpowszechniania informacji, jakie zapewniają współczesne technologie, w tym wykorzystywane w art. 8f. Ze względu na różne zwyczaje obowiązujące na terenie kraju zrezygnowano także z obowiązku informowania o konsultacjach poprzez obwieszczenie. Przy czym nadal będzie to możliwe jako sposób zwyczajowo przyjęty. Unowocześniono katalog sposobów powiadamiania interesariuszy o prowadzonych konsultacjach społecznych. Dookreślono, czym jest publikacja w prasie, poprzez odwołanie do ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe. Dzięki temu za publikację będą traktowane również artykuły na portalach internetowych. Wprowadzono przepis, zgodnie z którym gmina ma obowiązek powiadamiania o konsultacjach społecznych na swojej stronie internetowej, jeśli ją posiada, a nie tylko w Biuletynie Informacji Publicznej, z którego korzysta mniej osób.
Kolejne przepisy mówią o obowiązku zastosowania przepisów o ochronie danych osobowych i pozostawieniu informacji o konsultacjach społecznych przez cały czas ich trwania.
W Projekcie zaproponowano też katalog technik, za pomocą których można przeprowadzać konsultacje społeczne. Zgodnie z tymi przepisami obowiązkowo należy: zbierać uwagi do projektu, odbyć przynajmniej jedno spotkanie pozwalające na prezentację projektu i dyskusję nad ustaleniami. Wśród nowo dodanych form znalazły się działania umożliwiające bezpośredni kontakt z osobami odpowiedzialnymi za przygotowanie projektu na terenie objętym tym projektem oraz formy konsultacji polegające na zbieraniu opinii o projekcie poprzez ankiety lub geoankiety.
Dopuszczono też zastosowanie innych form konsultacji, w tym także niewymienionych w ustawie. Należy zwrócić w tym miejscu uwagę na fakt, że dotychczas istniały wątpliwości prawne, czy można zastosować inne formy niż wskazane w ustawie. Wprowadzane przepisy otwierają natomiast katalog i zachęcają do stosowania szerszej palety technik włączających mieszkańców w decydowanie o przestrzeni, niż to było do tej pory. Warunki realizacji zbierania uwag i prowadzenia ankiet sprecyzowano w dalszej części projektu. Dopuszczono formy zarówno papierowe, jak i elektroniczne.
Nasuwa się tutaj refleksja, że postawione przed organizatorami konsultacji społecznych wymagania dotyczące umożliwienia uczestnikom wypowiadania się, zadawania pytań, zgłaszania uwag, możliwości prowadzenia ich w formie zdalnej, udziału przedstawiciela organizatora i projektanta stanowią katalog zasad, które pozwolą na pełniejszą i swobodniejszą niż dotychczas wymianę informacji między zainteresowanymi stronami. Co istotne, projektowane przepisy nakładają wymóg sporządzania protokołów z czynności podejmowanych w ramach konsultacji społecznych. Ma to na celu prawidłowe sporządzenie raportów z konsultacji społecznych, o których mowa dalej.
Czas trwania konsultacji społecznych określono na 28 dni, przy czym formy konsultacji takie jak spotkania otwarte, panele eksperckie, warsztaty, spotkania plenerowe, spacery studyjne nie będą mogły odbyć się ani w pierwszym, ani w ostatnim tygodniu konsultacji społecznych. Projektowany art. 8k obliguje podmiot sporządzający akt planowania przestrzennego do opracowania dokumentu podsumowującego przebieg zbierania wniosków w postaci wykazu i konsultacji społecznych w postaci raportu, niezwłocznie po ich zakończeniu. Wykaz i raport zawierają obligatoryjnie listę wszystkich zgłoszonych wniosków bądź uwag wraz z propozycją rozpatrzenia zgodną z tym, jak wniosek bądź uwaga wpłynęła na projekt (czy wprowadzono zmianę czy nie) i uzasadnieniem. Następnie, zgodnie z przepisami proceduralnymi, projekt aktu wraz z wykazem i raportem publikuje się w Rejestrze Urbanistycznym. Daje to możliwość zapoznania się ze sposobem rozpatrzenia wniosków i uwag przed uchwaleniem aktu i zgłoszenia ewentualnych dalszych zastrzeżeń do projektu aktu do radnych.
Zgodnie z projektowanym art. 8l propozycja rozpatrzenia wniosków i uwag do projektu aktu planowania przestrzennego nie będzie podlegała zaskarżeniu do sądu administracyjnego.
Należy też dodać, że przepisy dotyczące partycypacji społecznej będą stosowane do wojewódzkich aktów planowania przestrzennego.
Podsumowując, idea rozbudowania ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym o cały rozdział dotyczący partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym zasługuje na aprobatę i zdaje się być modelowym rozwiązaniem dla zapewnienia równowagi między interesem prywatnym i publicznym. Przy założeniu wejścia w życie projektowanych przepisów można przyjąć, że interesariusze będą mieli szersze możliwości dialogu i konsultacji planowanych zamierzeń, zaś sposób informowania społeczności lokalnych o przebiegu procesu planowania przestrzennego będzie skuteczniejszy i pozwoli na zajęcie realnego głosu w dyskusji przez wszystkich zainteresowanych.
Przyszły wtorek to 2 maja, więc mamy nadzieję, że skorzystają Państwo z majówki i będziecie odpoczywać. Dlatego też zapraszamy do zapoznania się z naszym kolejnym artykułem już za 2 tygodnie.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 24 kwietnia 2023 r.
autor:
