Compliance obejmuje szereg aspektów ryzyka prawnego, z którym musi się liczyć każdy przedsiębiorca. Postępująca globalizacja, powodująca nasilenie rywalizacji gospodarczej między przedsiębiorstwami, stawia przed nimi wyzwania z zakresu szeroko rozumianego prawa konkurencji, regulowanego przepisami zarówno prawa krajowego jak i wewnątrzwspólnotowego.
Na gruncie ustawodawstwa krajowego normy dotyczące prawa konkurencji uregulowane są przede wszystkim w ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej jako: u.o.k.k.).
Zakres przedmiotowy i funkcje compliance
Compliance w analizowanym obszarze pełni zasadniczo dwie funkcje. Pierwsza, sprowadza się do zapobiegania naruszeniom prawa konkurencji. Druga natomiast, w przypadku wystąpienia takich niezgodności pozwala na minimalizację strat.
Zgodnie z u.o.k.k. zakres przedmiotowy prawa konkurencji oparty jest na trzech filarach:
- zakazie zawierania porozumień antykonkurencyjnych (art. 6–8 u.o.k.k. oraz art. 101 TFUE),
- zakazie nadużywania pozycji dominującej (art. 9 u.o.k.k. oraz art. 102 TFUE),
- kontroli koncentracji (art. 13–17 u.o.k.k.).
Każda z tych zasad jest istotna i powinna znaleźć odzwierciedlenie w polityce compliance, której skuteczność zależy przede wszystkim od sporządzenia, a następnie wdrożenia odpowiedniego systemu zarządzania obejmującego następujące aspekty:
- Stworzenie polityki prawa konkurencji obowiązującej w danej organizacji;
- Ustanowienie odpowiednich kanałów zgłoszeń nieprawidłowości występujących w przedsiębiorstwie („whistleblowing”);
- Cykliczne szkolenia pracowników, których zakres obowiązków może powodować styczność z organami kontroli czy ogólnie z prawem konkurencji;
- Przygotowanie instrukcji na wypadek kontroli organów antymonopolowych;
- Przeprowadzanie audytów antymonopolowych, polegających na testowaniu funkcjonującego w jednostce systemu compliance.
Warto nadmienić, że w przypadku wystąpienia naruszenia przepisów prawa konkurencji, przedsiębiorca powinien niezwłocznie zgłosić ten fakt do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Ponadto, zobowiązany jest do podjęcia odpowiednich działań naprawczych w celu wyeliminowania ryzyka wystąpienia podobnych naruszeń w przyszłości.
Sankcje
Za naruszenie przepisów prawa konkurencji, Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę dotkliwe sankcje finansową.
W sytuacji uznania danych praktyk – choćby stosowanych nieumyślnie – za ograniczające konkurencję lub za nadużywanie pozycji dominującej przez dominanta, Prezes UOKiK może w decyzji wymierzyć karę pieniężną, której wysokość nie może być większa niż 10% obrotu osiągniętego przez przedsiębiorcę w roku obrotowym poprzedzającym rok wydania decyzji. Co ważne, procentowo naliczona kara liczona jest od całego obrotu przedsiębiorcy, a nie jedynie od obrotu produktu albo usługi, których naruszenie dotyczy.
Z kolei, w razie wskazania przez przedsiębiorcę (nawet nieumyślnie) nieprawdziwych danych we wniosku dotyczącym koncentracji czy też utrudniania kontroli lub przeszukania, istnieje możliwość nałożenia kary do równowartości 50 mln euro.
Co istotne, kary mogą być nakładane nie tylko na przedsiębiorcę, ale również na osobę fizyczną działającą w jego imieniu (art. 106a oraz 108 u.o.k.k).
Podsumowanie
Wymaga podkreślenia, że naruszenie prawa konkurencji nie wiąże się jedynie z dotkliwymi sankcjami finansowymi, ale także naraża przedsiębiorcę na utratę reputacji i długotrwały kryzys wizerunkowy.
Ryzyka te można skutecznie zmniejszyć wdrażając odpowiednie systemy compliance. Warto jednak pamiętać, że żaden system nie będzie spełniał swoich podstawowych funkcji bez zbudowania świadomości wśród wszystkich pracowników co do ich roli i odpowiedzialności za przestrzeganie przepisów prawa.
Źródła:
- O. Filipowski, Zarządzanie zgodnością w prawie konkurencji [w:] B. Makowicz (red.), B. Jagura (red.) i in., Systemy zarządzania zgodnością compliance w praktyce, Warszawa 2020, s. 235-249.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 14 grudnia 2022 r.
autorzy:
