W dzisiejszym artykule w ramach kontynuacji cyklu Compliance skupimy się na bardzo ważnym zagadnieniu, a mianowicie odpowiedzialności członków zarządu związanej z bezskuteczną egzekucją wobec spółki po ustaniu stanu epidemii COVID-19.
Ogłoszony w dniu 20 marca 2020 roku stan epidemii oraz wprowadzone w związku z tym restrykcje uderzyły w polskich przedsiębiorców utrudniając bądź w wielu przypadkach wręcz uniemożliwiając prowadzenie przez nich działalności gospodarczej. W trakcie trwania ponad dwuletniego stanu epidemii wiele spółek utraciło zdolność do bieżącego pokrywania swoich zobowiązań i stała się niewypłacalna. Wychodząc naprzeciw trudnej sytuacji przedsiębiorców polski rząd przyjął ustawę o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, która znowelizowała specustawę z dnia 2 marca 2020 w sprawie COVID-19 (dalej jako: „specustawa COVID-19”) w kwestii biegu terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19.
Przypomnijmy, niewypłacalność jest to stan w którym, dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że ten stan powstaje jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przez dłużnika przekracza trzy miesiące. Zgodnie z art. 11 ust. 2 Ustawy w dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Zaistnienie stanu niewypłacalności jest podstawą do ogłoszenia upadłości spółki. Osoba która na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw spółki i do jej reprezentowania (samodzielnie lub łącznie z innymi osobami) jest obowiązana, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Zaniechanie powyższego obowiązku rodzi poważne konsekwencje dla funkcjonariuszy spółek w tym pociągnięcie członków zarządu do odpowiedzialności za długi spółki z o.o., jeżeli egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna (art. 299 KSH).
Art. 15zzra specustawy COVID-19 zawiesił na okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dla przedsiębiorców, którzy stali się niewypłacalni w czasie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, a stan niewypłacalności powstał na skutek epidemii COVID-19. Zgodnie z przedmiotową regulacją trzydziestodniowy bieg terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości niewypłacalnej spółki nie rozpoczynał się, a rozpoczęty ulegał przerwaniu. Innymi słowy powołana powyżej regulacja zawiesiła negatywne konsekwencje prawne w związku z niezłożeniem przez członków zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie. Tym samym ustawodawca, wprowadzając powyższą regulację, niejako przyzwolił na trwanie spółki w okresie niewypłacalności.
Członek zarządu spółki nie odpowiada za długi spółki wówczas, gdy wykazał, że nie złożył wniosku o upadłość działając zgodnie z art. 15zzra specustawy COVID-19 przy czym bardzo ważna jest tutaj przesłanka powstania niewypłacalności w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Powstanie stanu niewypłacalności spółki z powodu pandemii COVID-19 należy rozumieć jako trwałą niewydolność finansową przedsiębiorstwa będącą wynikiem negatywnych skutków wywołanych wirusem SARS-CoV-2.
W doktrynie zdecydowano się na szeroką i zdecydowanie korzystną dla zarządów spółek interpretację powyższej regulacji. Przyjmuje się, że wpływ COVID-19 na sytuację finansową spółek nie ogranicza się jedynie w kwestiach biznesowych związanych z niemożnością prowadzenia działalności/kontynuowania prowadzenia działalności w dotychczasowym kształcie wskutek wprowadzonych ograniczeń i restrykcji, ale także społecznych skutków COVID-19 związanych z izolacją społeczną i sytuacją zdrowotną pracowników. Jeżeli stan niewypłacalności powstał w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego, albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, domniemywa się, że zaistniał z powodu COVID-19.
Zaniechanie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości a nadużycie prawa
Od 16 maja 2022 roku stan epidemii został w Polsce zastąpiony stanem zagrożenia epidemicznego. Zawieszenie terminów na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości dla przedsiębiorców obowiązuje nadal, do czasu całkowitego zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego – po jego ustaniu ochrona przewidziana art. 15zzra specustawy COVID-19 przestanie obowiązywać i przywrócony zostanie dotychczasowy, trzydziestodniowy dniowy termin na wypełnienie przedmiotowego obowiązku. Należy jednak zwrócić uwagę, że o ile w pierwszych miesiącach trwania pandemii, wirus SARS-CoV-2 całkowicie sparaliżował życie gospodarcze w Polsce, tak obecnie wydaje się, że przygotowanie wniosku o ogłoszenie upadłości wraz z niezbędnymi załącznikami nie powinno nastręczać zbytnich trudności. Aktualnie powoływanie się przez członka zarządu pociągniętego do odpowiedzialności za długi spółki w sytuacji bezskuteczności egzekucji z jej majątku na art. 15zzra specustawy COVID-19 wydaje się być może traktowane jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa. Po ustaniu stanu epidemii, menedżerowie spółek w razie zmaterializowania się przesłanek do ogłoszenia upadłości powinni poważnie rozważyć złożenie przedmiotowego wniosku nawet pomimo obwiązywania ochrony przewidzianej art. 15zzra specustawy COVID-19. Brak złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości w tej sytuacji może być potraktowane jako nadużycie prawa i świadome działanie na szkodę spółki oraz jej wierzycieli.
Podsumowując członek zarządu spółki pociągnięty do odpowiedzialności odszkodowawczej za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 KSH może uwolnić się od przedmiotowej odpowiedzialności wykazując, że niewypłacalność spółki powstała w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, a termin do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości zgodnie z art. 15 zzra specustawy COVID-19 wciąż nie upłynął. Należy jednak pamiętać, że aktualnie w sytuacji zaistnienia stanu niewypłacalności spółki, jeżeli nie ma obiektywnych przesłanek uzasadniających niemożność złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, uchylanie się członka zarządu od niniejszego obowiązku może być traktowane jako nadużycie prawa, a sąd każdorazowo ocenia kwestię ponoszenia odpowiedzialności członka zarządu z art. 299 KSH z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 25 maja 2022 r.
autorzy:
