W dzisiejszym artykule kontynuujemy przybliżanie Państwu prawa do urlopów dla ojca, które już nie tak bezpośrednio przysługują po narodzinach dziecka.
1. Urlop wychowawczy
W pierwszej kolejności wartym odnotowania jest fakt, że urlop ten należy się również ojcu. Musi on jednak spełnić kilka warunków, by mógł skorzystać z przysługującego mu prawa. Ustawodawca urlop ten przewidział jedynie dla pracowników, zatem zgodnie z kodeksem pracy, ojciec musi być zatrudniony na umowę o pracę, powołany, mianowany lub świadczyć pracę na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. Przepisy ustalają również, że pracownik musi być zatrudniony co najmniej 6 miesięcy, jednak do tego okresu wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia u innych pracodawców. Chodzi tutaj zatem o łączny okres zatrudnienia w dotychczasowej karierze zawodowej danego pracownika.
Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy i urlop może być udzielony na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Urlop ten przysługuje łącznie obojgu rodzicom, jednak każdemu z rodziców przysługuje prawo wyłącznie do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z podanego wymiaru urlopu. Ojciec nie może przenieść tego prawa na matkę dziecka. Ojciec i matka dziecka mogą zatem łącznie wykorzystać 36 miesięcy jakie im przysługują, lecz wykorzystanie tego uprawnienia przez jednego z rodziców może trwać co najwyżej 35 miesięcy. Urlop taki można sobie podzielić i wykorzystać go w nie więcej niż 5 częściach.
Warunkami formalnymi, jakie spełnić musi pracownik jest złożenie wniosku w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Przy spełnieniu tego warunku, pracodawca ma obowiązek udzielenia tego urlopu pracownikowi. Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego w każdym czasie, za zgodą pracodawcy lub po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy, najpóźniej na 30 dni przed planowanym terminem podjęcia pracy.
Czy urlop wychowawczy jest płatny? Niestety nie. Za cały okres sprawowania opieki nad dzieckiem podczas urlopu wychowawczego nie należy się wynagrodzenie. Osoby o niskim statusie materialnym mogą za to starać się o zasiłek wychowawczy.
2. Urlop rodzicielski
Zgodnie z brzmieniem przepisów kodeksu pracy po zmianach, które weszły w życie 26 kwietnia 2023 roku, pracownicy – rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:
a) 41 tygodni w przypadku narodzin jednego dziecka przy jednym porodzie,
b) 43 tygodni w przypadku porodu mnogiego.
W przypadku rodziców posiadających zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” urlop rodzicielski wynosi odpowiednio 65 tygodni przy ciąży pojedynczej i 67 tygodniu w przypadku ciąży mnogiej.
Jeśli natomiast chodzi o wymiar urlopu rodzicielskiego, jaki wyłącznie może być wykorzystany przez jednego z rodziców – ojca dziecka lub matki, to wynosi on 32 tygodnie lub 34 tygodnie. Oznacza to, że nieprzenoszalną część wymiaru urlopu stanowi 9 tygodni, do którego wyłączne prawo ma ojciec lub matka dziecka. Jest to nowość wprowadzona dzięki implementacji dyrektywy ,,work-life balance” i obowiązuje od 26 kwietnia 2023 roku. Udzielenie urlopu rodzicielskiego ojcu dziecka nie jest już uzależnione od zatrudnienia matki dziecka w dniu porodu. Dzięki temu ojciec będzie mógł skorzystać z urlopu rodzicielskiego nawet wtedy, gdy matka dziecka pozostała bez pracy w dniu porodu dziecka. Zmiana ta, wraz z dodatkowymi 9 tygodniami, ma na celu wzmocnienie roli ojca w procesie wychowywania dziecka oraz ułatwienie matce dziecka powrót na rynek pracy.
Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo lub maksymalnie w 5 częściach, nie później jednak niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończyło 6 rok życia. Wniosek o urlop rodzicielski należy złożyć pracodawcy przynajmniej na 21 dni przed jego rozpoczęciem, a pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi tego urlopu.
Czy urlop rodzicielski jest płatny? Tak, za ten urlop należy się pracownikowi – ojcu wynagrodzenie w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku. Co ważne, taki urlop przysługuje również wyłącznie pracownikowi – ojcu, zatrudnionemu w ramach stosunku pracy.
3. Urlop opiekuńczy
Jest nowością wprowadzoną dzięki implementacji dyrektywy ,,work-life balance” i obowiązuje od 26 kwietnia 2023 roku. Należy się pracownikowi, czyli znowu jedynie osobie zatrudnionej w ramach stosunku pracy. Zgodnie z przepisami, urlop ten można wykorzystać na członka rodziny lub osobę zamieszkującą w tym samym gospodarstwie domowym. Zatem ojciec może go przeznaczyć na swoje dziecko.
Wniosek do pracodawcy należy złożyć w czasie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. We wniosku należy wskazać imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika oraz w przypadku członka rodziny – stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny – adres zamieszkania tej osoby. Jeśli pracownik zachowa ten termin i we wniosku wskaże wszystkie informacje, jakie są wymagane przepisem, nie ma podstaw, aby pracodawca odmówił pracownikowi udzielenia urlopu w dniu, w którym pracownik zgłasza chęć skorzystania z tego uprawnienia
Za czas korzystania z urlopu opiekuńczego pracownikowi nie należy się wynagrodzenie oraz nie przysługuje żadna forma zasiłku.
Jak wyglądają statystyki wykorzystywania przez ojców przysługujących im uprawnień do urlopów? Mizernie. Podobnie jak w przypadku wykorzystywania urlopu tacierzyńskiego, tak samo przedstawia się odsetek ojców wykorzystujących urlop rodzicielski (1% uprawnionych). Jaki jest tego powód? Przeważająca większość ojców nie korzysta z tego uprawnienia, gdyż zaraz po urlopie macierzyńskim to matki decydują się na wykorzystanie pełnego wymiaru przysługującego im urlopu rodzicielskiego (blisko 99%). Czy zatem te dodatkowe 9 tygodni, które od 26 kwietnia 2023 roku są przeznaczone wyłącznie dla jednego z rodziców pomogą poprawić statystyki dotyczące ojców? Na tę analizę przyjdzie nam jeszcze poczekać. Niemniej jednak, przy wynagrodzeniu za czas pozostawania na urlopie rodzicielskim w wysokości 70 % podstawy wymiaru zasiłku, trudno to sobie wyobrazić, a przecież więcej równości w prawach obojga rodziców i zaangażowanie ojców to nie tylko lepsza sytuacja kobiet na rynku pracy, ale także… więcej dzieci.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 10 sierpnia 2023 r.
autor:
