Unia Europejska narzuca państwom członkowskim ambitne cele związane z ochroną środowiska i zapobieganiu zmianom klimatycznym. Ma to związek z porozumieniem paryskim, które zakłada, że do 2050 r. Unia Europejska jako pierwsza na świecie gospodarka i pierwsze na świecie społeczeństwo stanie się neutralna klimatycznie. Zgodnie z wymogami tego porozumienia UE przedstawiła długofalową strategię redukcji emisji i plany klimatyczne. Porozumienie paryskie weszło w życie 4 listopada 2016 r., gdy spełniony został warunek jego ratyfikacji przez co najmniej 55 państw odpowiedzialnych za co najmniej 55% globalnych emisji gazów cieplarnianych. Porozumienie ratyfikowały wszystkie państwa UE. UE przyjęła również tzw. europejski zielony ład, który stanowi pakiet inicjatyw politycznych, którego celem jest obranie przez UE kierunku w stronę transformacji ekologicznej, a ostatecznie – osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r.
W ślad za powyższymi ustaleniami, UE wydała kolejne akty prawne, mające na celu przybliżyć społeczność i gospodarkę UE do osiągnięcia celu neutralności klimatycznej. UE nałożyła na liczne podmioty obowiązki raportowania niefinansowego obejmujące m.in. kwestie wpływu przedsiębiorstw na środowisko naturalne i klimat.
Jak wskazaliśmy w poprzednim artykule, podstawą raportowania niefinansowego w kontekście oddziaływania podmiotu na środowisko jest dyrektywa CSRD. Przedsiębiorstwa będą raportować o swoim wpływie na zmiany klimatyczne, o produkcji zanieczyszczeń, zarządzaniu zasobami naturalnymi jak i wykorzystywaniu wody i efektywności energetycznej.
Kluczowe w raportowaniu są Standardy sprawozdawczości „ESRS 1” i „ESRS 2” ustanowione przez UE w drodze aktów delegowanych. Standardy ESRS 1 skupiają się na przedstawieniu ogólnych zasad korzystania ze standardów oraz procesu tworzenia raportów dotyczących zrównoważonego rozwoju zgodnie z systemem ESRS. Standardy ESRS 2 zawierają natomiast zbiór obowiązkowych wskaźników, które dotyczą podstawowych informacji o podmiocie raportującym. Wprowadziły również kontrolę podwójnej istotności, co oznacza, że przy analizie takiej brane są pod uwagę nie tylko wpływy działalności przedsiębiorstwa na zrównoważony rozwój, ale także to, jak kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem mogą wpłynąć na działalność i wyniki finansowe przedsiębiorstwa.
Jakie informacje powinny ujawniać podmioty w zależności od danego wskaźnika?
- ESRS E1 – przedsiębiorstwa powinny udostępniać informację w zakresie planowanej transformacji na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu oraz prób łagodzenia klimatu, ponadto powinny podzielić się informacjami na temat zużycia energii oraz strategii dekarbonizacji przedsiębiorstwa. Dodatkowo w raporcie powinny znaleźć się informacje na temat śladu węglowego.
- ESRS E2 – dotyczy polityk wdrożonych w celu przeciwdziałania i kontroli zanieczyszczeń m.in. powietrza, wody, gleby czy żywności. Podmioty powinny wyznaczać cele i tworzyć plany działań dotyczących zanieczyszczeń w tym substancji stanowiących zagrożenie. Ponadto przedsiębiorstwa są zobowiązane wskazać w raporcie dostrzegane ryzyka dotyczące wypadków związanych z zanieczyszczeniem i osadami oraz poruszyć kwestie finansowania ekspozycji przedsiębiorstwa na nie.
- ESRS E3 – dotyczy polityk wprowadzonych w celu zarządzania zasobami wodnymi i morskimi, podmioty powinny wskazać cele oraz plany działań na rzecz ochrony zasobów wodnych.
- ESRS E4 – dotyczy polityk wdrożonych w celu zarządzania bioróżnorodnością i ekosystemami. Przedsiębiorstwa dzielą się informacją, jakie obrały cele dotyczące bioróżnorodności i ekosystemów, jakie stworzyły plany działań w celu ochrony bioróżnorodności i ekosystemów.
- ESRS E5 – dotyczy polityk wdrażanych w celu zarządzania wykorzystaniem zasobów i gospodarką o obiegu zamkniętym. Podmioty wskazują cele oraz plany działań dotyczące wykorzystania zasobów i gospodarki o obiegu zamkniętym w celu zminimalizowania odpadów. Gospodarka taka ma uwzględniać: trwałość, optymalne użycie lub ponowne użycie, odnowienie, regenerację produktów, recykling i obieg składników odżywczych.
Warto wskazać, że aspekty ochrony środowiska porusza również Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (zwany potocznie „Taksonomią”). Taksonomia ma na celu dostosowanie inwestycji do celów UE w zakresie klimatu i energii na 2030 r. poprzez przekierowanie kapitału z inwestycji szkodzących środowisku na bardziej ekologiczne alternatywy. Nie wprowadza zakazu inwestowania w działalności szkodzące środowisku, ale przyznaje dodatkowe preferencje dla ekologicznych rozwiązań. Pozwala ona inwestorom w łatwy sposób porównać informacje o zrównoważonych działaniach przedsiębiorstw, co może zachęcać do inwestycji w dany obszar. Działalność gospodarcza jest uznawana za zrównoważoną środowiskowo, przede wszystkim, gdy nie wyrządza poważnych szkód żadnemu z celów środowiskowych, prowadzi działalność zgodnie z minimalnymi gwarancjami, a także wnosi istotny wkład w realizację co najmniej jednego z sześciu celów środowiskowych tj.:
- łagodzenie zmian klimatu;
- adaptacja do zmian klimatu;
- zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich;
- przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym;
- zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola;
- ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów.
Dodatkowo, kwestie środowiskowe są przedmiotem innego aktu prawnego tj. dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw tzw. CS3D (Corporate Sustainability Due Diligence Directive). Unijna regulacja nakłada na firmy obowiązek dołożenia starań w zakresie przeciwdziałania negatywnym skutkom działalności biznesowej w odniesieniu do m.in. praw człowieka i środowiska naturalnego. Przepisy CSDDD zaczną obowiązywać pierwsze podmioty począwszy od 2027 r.
Reasumując, UE poprzez swoje działania kładzie nacisk osiągnięcie neutralności klimatycznej w założonym terminie. Konsekwencją tego jest bogate ustawodawstwo w tym zakresie, które nakłada wygórowane wymagania na podmioty funkcjonujące w gospodarce europejskiej w aspekcie środowiskowym. Niełatwym zadaniem jest sprostanie ambitnym celom, zakładającym transformację biznesu i skrupulatne raportowanie swojego wpływu na środowisko.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 09 października 2024 r.
autor:
