Czyli rzecz o czasie pracy
Może nie do końca tak brzmiało peerelowskie powiedzenie, jednak w tej zmienionej formie również odnosi się do świadczenia pracy. Po zapoznaniu z podstawowymi obowiązkami pracodawcy i pracownika, przedstawiamy Państwu informacje charakteryzujące cechy właśnie samego świadczenia pracy. Dziś przyjrzymy się (jak się wydaje) najważniejszemu – czasowi, jaki poświęcamy na pracę i najprzyjemniejszemu – odpoczynkowi, jaki nam się za nią należy.
Czas pracy
Przed przystąpieniem do konkretnych obliczeń, wskazać trzeba, że czas pracy jest czasem, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy (zarówno w zakładzie pracy, jak i w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy – np. gdy pracuje zdalnie). Jeśli chodzi o samo „pozostawanie w dyspozycji”, to obejmuje on zarówno świadczenie pracy, jak i okres nieświadczenia pracy (przy założeniu, że pracownik pozostaje w gotowości do pracy).
Na podstawie przepisów kodeksu pracy, do czasu pracy wlicza się szereg okresów, dotyczących głównie przerw w pracy, ale również związanych z okresami szkoleń bhp, przeprowadzaniem okresowych i kontrolnych badań (oczywiście wyłącznie tych obowiązkowych i związanych z pracą).
Oprócz powyższego, należy wskazać, że zgodnie z kodeksem pracy:
a. przez dobę rozumie się kolejne 24 godziny, przy czym rozpoczynamy ich liczenie od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę
- przykładowo – jeśli moja praca rozpoczyna się o 8 rano (od poniedziałku do piątku), to moja doba w rozumieniu kodeksu pracy będzie rozpoczynać się od 8 każdego dnia.
b. przez tydzień rozumie się 7 dni kalendarzowych, których liczenie rozpoczyna się od początku okresu rozliczeniowego
- przykładowo, jeśli pracodawca stosuje miesięczny okres rozliczeniowy, to już 1 dnia miesiąca rozpocznie się tydzień – np. 1 stycznia.
Wymiar czasu pracy
Po zapoznaniu się z powyższymi definicjami, należy przejść do kwestii najbardziej istotnych – ile faktycznie trzeba pracować? Co do zasady przyjmuje się, że wymiar pracy nie powinien przekraczać 8 godzin w ciągu pracowniczej doby, w 5-dniowym tygodniu pracy oraz 40 godzin w tygodniu w przyjętym okresie rozliczeniowym, którego długość nie przekracza 4 miesięcy.
Warto dodać, iż każdy dzień, który jest ustawowo wolny od pracy obniży nam wymiar czasu pracy (jeśli oczywiście nie przypadnie w danym okresie rozliczeniowym).
Odpoczynek
Zgodnie z kodeksem pracy, pracownikowi przysługuje odpoczynek dobowy i tygodniowy.
Pierwszy z nich – dobowy – wynosi 11 nieprzerwanych godzin należnych pracownikowi w każdej dobie pracowniczej. Oznacza to, że w jednej dobie pracownik nie może przepracować więcej niż 5 godzin nadliczbowych. Powyższe może oczywiście ulec zmianie w związku z zastosowaniem do pracownika innego systemu lub rozkładu czasu pracy.
Natomiast drugi z nich – tygodniowy – należy się w każdym tygodniu pracowniczym w wymiarze nieprzerwanych 35 godzin (w tym co najmniej 11 godzin odpoczynku dobowego). Podkreślić należy, że przyjmuje się, że dobowy odpoczynek powinien przypadać w niedzielę (przez którą rozumie się kolejne 24h od 6 rano tego dnia, chyba że u pracodawcy ustalona została inna godzina). Możliwe jest jednak obniżenie wymiaru odpoczynku do 24 godzin w przypadku pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii oraz zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy.
Rozważmy więc taki przypadek.
Pracownik pracuje w określonych godzinach pracy od 8 do 16. W czwartek zakończył pracę jak zwykle o godzinie 16, poszedł do domu, jednak w wyniku awarii w pracy został wezwany przez pracodawcę do pracy. Pracował od 20 do 2 w nocy.
O której następnego dnia powinien pojawić się w pracy? W jakiś sposób powinien zostać rozliczony? Czy należą mu się nadgodziny? W jaki sposób płatne? Czy pracował w porze nocnej? W jaki sposób powinno mu zostać wypłacone wynagrodzenie?
Oczywiście po lekturze tego artykułu bezbłędnie Państwo odpowiecie, że pracownikowi należy się 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, więc następnego dnia może pojawić się w pracy o godz. 13.00.
A co z pozostałymi pytaniami? Odpowiedź na te i inne pytania będzie można znaleźć w następnych artykułach o nadgodzinach, pracy w porze nocnej i święta oraz o wynagrodzeniu za pracę. Zapraszamy do lektury!
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 27 października 2023 r.
autor:
