Jak wynika z najnowszych analiz Narodowego Banku Polskiego, ilość transakcji gotówkowych systematycznie maleje. Banknoty oraz monety są coraz częściej zastępowane kartami płatniczymi czy elektronicznymi metodami finalizacji transakcji. Mimo tego, zdarzają się przecież sytuacje, w których kontrahenci preferują rozliczanie gotówkowe. W przypadku drobnych transakcji, nie ma większego znaczenia jaką metodę płatności wybierzemy. Problem pojawia się wówczas, gdy w ramach prowadzonej przez nas działalności gospodarczej, płacimy albo przyjmujemy płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej 10 000 euro. W momencie dokonania takiej transakcji, zgodnie z ustawą z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 971) (dalej jako: ustawa AML) uzyskujemy status instytucji obowiązanej. Wówczas będziemy zobowiązani do zastosowania wszelkich środków bezpieczeństwa wskazanych w ustawie AML. Za niezastosowanie się do nałożonych na nas obowiązków, narażamy się na dotkliwe sankcje, zarówno administracyjne jak i karne.
Instytucje obowiązane
W świetle przepisów ustawy AML, instytucje obowiązane to podmioty, na które ustawa nakłada szereg obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Art. 2 ust. 1 ustawy AML zawiera zamknięty katalog instytucji obowiązanych, wśród których można wyróżnić m.in. banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, zakłady ubezpieczeń, biura rachunkowe, podmioty prowadzące giełdy i kantory kryptowalut, a także przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane.
Oznacza to, że w sytuacji przyjęcia płatności w gotówce od kontrahenta, przedsiębiorca ten podlega przepisom ustawy AML i tym samym zobowiązany jest do dopełnienia wszelkich obowiązków wynikających z ustawy.
Warto podkreślić że dzieląc wpłaty na części nie unikniemy obowiązków nałożonych ustawą AML. Przedsiębiorca musi zastosować procedury bezpieczeństwa bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana w formie pojedynczej operacji, czy kilku, które wydają się ze sobą powiązane.
Obowiązki instytucji obowiązanych
Z praktycznego punktu widzenia, obowiązki instytucji obowiązanych często dzieli się na pięć zasadniczych kategorii:
- identyfikowanie i ocenianie ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu,
- wdrożenie i stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego proporcjonalnych do ryzyka zidentyfikowanego podczas analizy klienta,
- gromadzenie i przekazywanie odpowiednim instytucjom informacji przewidzianych przez ustawę,
- współdziałanie z GIIF w razie wystąpienia podejrzenia prania pieniędzy albo finansowania terroryzmu,
- wdrożenie działań o charakterze organizacyjnym, których celem jest zapewnienie właściwego zrealizowania podstawowych zadań instytucji obowiązanych.
Niewykonanie przez instytucję obowiązaną powyższych obowiązków może skutkować nałożeniem na nią sankcji zarówno administracyjnych, jak i karnych.
Sankcje administracyjne
Stosownie do treści art. 150 ust. 1 ustawy AML, do katalogu kar administracyjnych zaliczamy:
- publikację informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
- nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;
- cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej;
- zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok;
- karę pieniężną.
Co istotne, karę pieniężną można nałożyć do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo – w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty – do wysokości równowartości kwoty 1 000 000 euro.
Sankcje karne
Zgodnie z art. 156 ust 1 ustawy AML, za niedopełnienie przez instytucję obowiązaną obowiązku przekazania Generalnemu Inspektorowi zawiadomienia o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, lub obowiązku przekazania Generalnemu Inspektorowi zawiadomienia o powzięciu uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub wartości majątkowe będące przedmiotem tej transakcji mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu, a także w przypadku przekazania Generalnemu Inspektorowi nieprawdziwych danych dotyczących transakcji, rachunków lub osób, grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli sprawca wyżej określonego czynu działa nieumyślnie, podlega wówczas grzywnie.
Podsumowanie
Przepisy ustawy AML nie zabraniają przyjmowania płatności gotówkowych. Musimy jednak pamiętać, że w przypadku przyjęcia płatności za towar czy świadczoną przez nas usługę w gotówce w kwocie powyżej 10 000 euro, nasza działalność zostanie ex lege włączona w krąg instytucji obowiązanych, ze wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z ustawy AML.
Omawiając tematykę związaną z dokonywaniem transakcji gotówkowych, nie sposób nie wspomnieć również o innych limitach obowiązujących przedsiębiorców.
Zgodnie art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r. poz. 646), dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
- stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
- jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
Z powyższego wynika, że w przypadku każdej transakcji o wartości przekraczającej 15 000 zł, zawieranej między przedsiębiorcami, istnieje obowiązek dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego. Co ważne, niedopełnienie ww. obowiązku nie jest zagrożone sankcją karną ani sankcją wykroczeniową. Nie wpływa także na skuteczność czynności prawnej, z której wynika płatność. Niedopełnienie tego obowiązku może natomiast wywołać skutki w zakresie prawa podatkowego. Konsekwencją dokonania transakcji powyżej kwoty 15 000 zł, bez pośrednictwa rachunku płatniczego, jest brak możliwości zaliczenia tych środków, jako koszty uzyskania przychodu.
Niniejszy alert ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
autor:
