W dzisiejszym alercie ponownie zajmiemy się tematyką umów o roboty budowlane i poruszymy kwestię związaną z zabezpieczaniem należytego wykonania przedmiotowych umów – ustanawianiem kaucji gwarancyjnej i zatrzymania części wynagrodzenia. Pojęcia te są bardzo często mylone i stosowane zamiennie, podczas gdy różnice między nimi mają fundamentalne znaczenie dla solidarnej odpowiedzialności inwestora i generalnego wykonawcy względem podwykonawców.
Aby jak najlepiej zrozumieć różnice pomiędzy niniejszymi pojęciami, warto rozpocząć od zrozumienia istoty kaucji. Zgodnie z utartą linią orzeczniczą kaucja polega na tym, że dający kaucję przekazuje określoną kwotę na rachunek biorącego, a biorący jest uprawniony wówczas zaspokoić w ramach tej kwoty swój interes, gdy świadczenie nie zostanie spełnione w terminie, lub zostanie wykonanie niezgodnie z umową. W przypadku właściwego spełnienia tego świadczenia, biorący zwraca kaucję dającemu(z reguły w kwocie nominalnej). Powyższe oznacza, że do zwrotu kaucji zobowiązany jest jedynie biorący (generalny wykonawca lub inwestor) – zatem co do zasady nie powstaje tu zatem solidarna odpowiedzialność podmiotów, bowiem kaucja nie jest częścią wynagrodzenia. Należy także wskazać, że „cechą konstrukcyjną kaucji gwarancyjnej jest przeniesienie własności środków pieniężnych z majątku podmiotu ustanawiającego kaucję (podwykonawcy) do majątku (generalnego wykonawcy)” (zob. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2016 r., sygn. V CSK 481/15). Powyższe oznacza, że aby dany przepływ środków został uznany za kaucję, niezbędnym jest, by osoba zobowiązana do jej uiszczenia dokonała fizycznego przeniesienia części swojego majątku do majątku przejmującego, w sprecyzowanym celu i na uzgodnionych warunkach. Co więcej, patrząc pod kątem podatkowym, kaucja gwarancyjna nie stanowi definitywnego przysporzenia ani definitywnego kosztu, gdyż ma charakter zwrotny (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 23 grudnia 2013 r., sygn. I SA/Bk 489/13).
Drugim powszechnie stosowanym sposobem na zabezpieczenie należytego wykonania umowy o roboty budowlane jest mechanizm polegający na , bowiem kaucja nie jest częścią wynagrodzenia czyli zatrzymanie kwoty. Polega ono na potrąceniu pewnej części wynagrodzenia wykonawcy – przeważnie jest to ok. 10% z każdej kolejnej płatności częściowej. W konsekwencji kwota zabezpieczenia regularnie przyrasta razem z postępem prac. Technicznie nie dochodzi jednak do przekazania środków pieniężnych na rachunek uprawnionego z zabezpieczenia wykonania świadczenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2019 r., sygn. V CSK 324/18) – zatrzymana kwota pozostaje dalej częścią należnego wykonawcy wynagrodzenia. Jest ona zatem niczym innym niż odsunięciem w czasie wymagalności wartości wynagrodzenia wykonawcy, która może zostać wykorzystana przez inwestora na zaspokojenie roszczeń z umowy o roboty budowlane. W związku z powyższym inwestor jest zobowiązany do dokonania bezpośredniej zapłaty na rzecz podwykonawcy w przypadku, gdy podwykonawca, po zakończeniu okresu zabezpieczenia zatrzymanymi z wynagrodzenia środkami, nie był w stanie odzyskać tych kwot od generalnego wykonawcy, który je zatrzymał. Co do tak zatrzymanje kwoty, w przypadku sporu inwestor tu nam zatem poniesie solidarną odpowiedzialność z generalnym wykonawcą, co do tej kwoty.
Podsumowując, w umowach o roboty budowlane należy precyzyjnie stosować omawiane dziś pojęcia, tak by w przypadku ewentualnego sporu nie było wątpliwości, czy dana kwota stanowi kaucję czy zatrzymaną część wynagrodzenia, a w razie sporu wszystko będzie zależeć od konstrukcji danych postanowień umownych.
Serdecznie zapraszamy do dalszego śledzenia naszych artykułów – już za tydzień w ramach niniejszego cyklu przedstawimy Państwu tematykę postanowień w umowach o roboty budowlane dotyczących praw autorskich.
Jednocześnie, z aktualności wskazujemy, że w dniu 28 kwietnia 2022 r. na stronach Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany Projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie wysokości stawek procentowych, według których jest wyliczana kwota składki na Deweloperski Fundusz Gwarancyjny. Zgodnie z jego treścią stawka dla otwartych rachunków powierniczych ma wynosić 0,45%, czyli mniej niż połowa stawki przewidywanej przez nową ustawę deweloperską. W przypadka zaś zamkniętych rachunków powierniczych proponowana stawka ma wynosić 0,1%, czyli maksymalna dopuszczalna stawka. Rozporządzenie ma wejść w życie z dniem 1 lipca 2022 r. Obecnie projekt jest na etapie opiniowania.
Z kolei w zakresie projektu ustawy mającego przesunąć wejście w życie nowej ustawy deweloperskiej Sejm wezwał wnioskodawców do uzupełnienia uzasadnienia projektu i nie ma jeszcze nawet numeru druku dla tego projektu.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 10 maja 2022 r.
autor:
