Kodeks Karny na podstawie art. 296a przewiduje odpowiedzialność osób sprawujących funkcje kierownicze, a także osób zatrudnionych w określonym podmiocie gospodarczym w sytuacji zażądania lub przyjęcia korzyści majątkowych lub osobistych, w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, które mogą wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo stanowią czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia. Przestępstwa określone w art. 296a KK mają charakter umyślny i mogą zostać popełnione w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym.
Przedmiot ochrony
Przedmiotem ochrony jest prawidłowy, rzetelny i uczciwy obrót gospodarczy. Ustawodawca ma na celu przede wszystkim zagwarantowanie uczciwości oraz kultury przedsiębiorczości. Ma również na celu zapewniać uczestników rynku, że podejmowane decyzje są przemyślane i realizowane w oparciu o uzasadniony interes ekonomiczny.
Przyjmowanie korzyści majątkowych, osobistych lub ich obietnicy, w zamian za podjęcie korzystnej decyzji dla drugiej strony, może nastąpić poprzez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na przyjmującym obowiązku, które mogą wyrządzić wskazanej jednostce szkodę majątkową albo stanowią czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia. Rezultatem tych działań może być zarówno strata, jak również utracone korzyści po stronie podmiotu, którym zarządza sprawca.
Kto może odpowiadać?
Przestępstwo łapownictwa jest przestępstwem indywidualnym. Oznacza to, że za popełnienie czynu zabronionego odpowiada osoba zajmująca kierownicze stanowisko jak również wszyscy pracownicy i osoby współpracujące z danym podmiotem.
Określenie funkcja kierownicza dotyczy osób, które w ramach struktury danej organizacji realnie wykonują obowiązki w zakresie zarządzania konkretnym działem. Funkcje kierownicze w szczególności pełnią członkowie zarządów osób prawnych, prezesi, dyrektorzy i menagerowie, główni księgowi oraz kierownicy działów lub pionów, określonych w ramach wewnętrznych struktur organizacyjnych. Źródłami tych uprawnień nie muszą być udzielane danym pracownikom pełnomocnictwa oraz prokura. Odpowiedzialność w określonych warunkach ponoszą również likwidatorzy i syndycy.
Kary
Co do zasady sprawca czynu zabronionego podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku wyrządzenia znacznej szkody majątkowej sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Ustawodawca przewidział również sytuację w której sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw. Osoba taka nie podlega wówczas odpowiedzialności karnej.
Jak zapobiegać w przedsiębiorstwie nadużyciom?
Osoby zajmujące kierownicze stanowiska w przedsiębiorstwach, przede wszystkim zarządy spółek, powinny zwrócić uwagę na powyższe kwestie w swoich organizacjach. Warto zadbać o szkolenia pracowników i określić granice w kontaktach z kontrahentami.
Dobrą praktyką jest również wdrażanie w organizacjach kodeksów etyki i dobrych praktyk, a także informowanie o zasadach nie tylko pracowników, ale również kontrahentów. W ramach kodeksów można określić zasady przyjmowania prezentów, rozrywki czy posiłków i podróży. Działania te muszą mieścić się w ustalonych granicach, a gratyfikacje powinny mieć rozsądną wartość przy założeniu, że ich przyjęcie nie ma na celu wywierania wpływu na decyzje lub działanie otrzymującego.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 21 lutego 2023 r.
autor/redaktor cyklu:
