W związku z koniecznością implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2015/849 z dnia 20 maja 2018 roku w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (w skrócie Dyrektywa V AML), dnia 19 stycznia 2021 roku do Sejmu został skierowany Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw (druk nr 909).
Wniesiony projekt przewiduje wiele kluczowych zmian i nowych obowiązków dla przedsiębiorców.
1. Uzupełnienie katalogu instytucji obowiązanych.
Projektowana zmiana rozszerza katalog instytucji obowiązanych o:
- przedsiębiorców, których podstawową działalnością gospodarczą jest świadczenie usług polegających na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu przepisów prawa podatkowego lub celnego, niebędący innymi instytucjami obowiązanymi;
- pośredników w obrocie nieruchomościami;
- przedsiębiorców prowadzących działalność polegającą na obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami, w tym także, gdy działalność taka jest prowadzona m.in. w galeriach sztuki lub domach aukcyjnych, a także o przedsiębiorców prowadzących działalność polegającą na przechowywaniu dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich – w zakresie transakcji o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane.
2. Zmiana definicji beneficjenta rzeczywistego.
Ważną zmianą jest uszczegółowienie definicji beneficjenta rzeczywistego. Zgodnie z projektowaną definicją, za beneficjenta rzeczywistego uznawać się będzie „każdą osobę fizyczną” spełniającą warunki wymienione w ustawie.
Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, podjęto także decyzję o zmianie definicji beneficjenta rzeczywistego poprzez usunięcie zwrotów wiążących beneficjenta rzeczywistego z pojęciem „klienta”, ze względu na możliwość przyjęcia interpretacji zakładającej, iż dany podmiot nie ma beneficjenta rzeczywistego do momentu skorzystania z usług instytucji obowiązanej. Zdaniem autorów projektu, zmiana definicji beneficjenta rzeczywistego wpłynie na lepsze dostosowanie prawa polskiego do Dyrektywy V AML, które nie posługują się zwrotem „klient”.
3. Zmiana definicji osób zajmujących eksponowane stanowisko polityczne.
W ramach nowelizacji podjęto także decyzję o zmianie definicji osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne poprzez wyłączenie z tego katalogu osób piastujących stanowiska średniego i niższego szczebla, m.in. dyrektorów generalnych w urzędach naczelnych i centralnych organów państwowych, dyrektorów generalnych urzędów wojewódzkich, kierowników urzędów terenowych organów rządowej administracji specjalnej.
4. Rozszerzenie katalogu podmiotów zobligowanych do zgłoszenia beneficjenta rzeczywistego w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (dalej: „CRBR”) i ich aktualizacji.
Projekt ustawy nowelizującej przewiduje, że do kręgu podmiotów zobowiązanych do uzyskania wpisu w rejestrze beneficjentów, poza spółkami prawa handlowego zaliczać się będą m.in. trusty, spółki partnerskie, europejskie zgrupowania interesów gospodarczych, spółki europejskie, spółdzielnie, spółdzielnie europejskie, fundacje oraz stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.
5. Zwiększenie progu maksymalnej kwoty przechowywanej elektronicznie z 50 euro do 150 euro.
Nowelizacja zakłada podniesienie progu wobec pieniądza elektronicznego, do którego instytucja obowiązana nie będzie zobowiązania do przeprowadzania procesu identyfikacji i weryfikacji klienta (oczywiście istnieją wyjątki).
6. Zakaz prowadzenia anonimowych rachunków, książeczek oszczędnościowych oraz skrytek depozytowych przez instytucje kredytowe i finansowe.
7. Rozszerzenie katalogu okoliczności, które przemawiają za stosowaniem wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego w związku podwyższonym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Modyfikacja ta przewiduje rozszerzenie katalogu sytuacji świadczących o wyższym ryzyku AML, m.in. o okoliczności takie jak:
- powiązanie transakcji z ropą naftową, bronią, metalami szlachetnymi, tytoniem, artefaktami kulturowymi, kością słoniową, gatunkami chronionym
- powiązanie transakcji z klientem będącym obywatelem państwa trzeciego i ubiegającym się o prawo pobytu lub obywatelstwo w państwie członkowskim, w zamian za m.in. nabycie nieruchomości lub obligacji skarbowych.
8. Nałożenie na instytucje obowiązane obowiązku odnotowywania wszelkich rozbieżności pomiędzy stanem faktycznym dotyczącym klienta, ustalonym przez tą instytucję, a danymi dostępnymi w centralnym rejestrze beneficjentów rzeczywistych.
Warto podkreślić, jak wynika z uzasadnienia projektu, że poza ww. obowiązkiem, instytucja obowiązana będzie musiała również podejmować odpowiednie czynności w celu wyjaśnienia ustalonych rozbieżności, a w przypadku potwierdzenia rozbieżności, zobowiązana będzie do przekazywania organowi właściwemu w sprawie rejestru informacje o stwierdzonych rozbieżnościach wraz z uzasadnieniem.
9. Rozszerzenie zakresu gromadzonych przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF) statystyk.
10. Doprecyzowanie zasad przechowywania przez instytucje obowiązane dokumentów i informacji uzyskanych w wyniku stosowania środków bezpieczeństwa finansowego.
11. Obowiązek rejestrowania „podmiotów świadczących usługi wymiany walut pomiędzy walutami wirtualnymi a fiducjarnymi”, „dostawców kont waluty wirtualnej”, a także ,,podmiotów świadczących usługi na rzecz spółek i trustów’’.
12. Rozszerzenie katalogu sankcji, które mogą zostać nałożone na instytucje obowiązane za naruszenie obowiązków wynikających z przepisów ustawy o AML.
Na zakończenie, warto wskazać, że termin implementacji Dyrektywy V AML upłynął dnia 10 stycznia 2020 roku, co daje uzasadnione podstawy do przyjęcia, że przebieg procesu legislacyjnego będzie trwał dość krótko. Dla przedsiębiorców oznacza to, że na wdrożenie nowych obowiązków będzie niewiele czasu. Dlatego też, już dziś powinni rozpocząć prace nad wprowadzeniem wewnętrznej dokumentacji, aby zdążyć dostosować się do tak szerokich zmian.
