W dniu 16 września 2021 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu postępowania administracyjnego („KPA”) m.in. w zakresie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnych. W założeniu ma ona na celu uniemożliwienie eliminowania z obrotu prawnego wadliwych decyzji poprzez zastosowanie jednego z nadzwyczajnych trybów administracyjnych – tj. stwierdzenia nieważności aktu. Dotychczasowe uregulowanie zawarte w KPA nie zawierało normy czasowej ograniczającej termin do wszczęcia postępowania nieważnościowego oraz stwierdzenia nieważności decyzji, w oparciu o przesłankę rażącego naruszeniem prawa (art. 156 §1 pkt 2 KPA).
Tymczasem, uchwalone zmiany wyłączają możliwość:
- stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat,
- wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności po upływie 30 lat od dnia jej doręczenia bądź ogłoszenia.
Co istotne, zmienione przepisy KPA mają zastosowanie także do postępowań wszczętych i niezakończonych ostateczną decyzją do dnia 16 września 2021 r. Dodatkowo, postępowania nieważnościowe wszczęte po upływie 30 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji, a niezakończone do dnia wejścia w życie noweli, zostaną umorzone z mocy prawa.
Pojawia się zatem pytanie, jaki jest wpływ noweli na decyzje wydane na mocy ustawy szczególnej względem KPA jaką jest m.in. ustawa Prawo budowlane, w szczególności na wydane decyzje udzielające pozwolenia na budowę („decyzja PnB”) i decyzje udzielające pozwolenia na użytkowanie („decyzja PnU”).
Przypomnijmy, że zgodnie z wprowadzonymi nowelizacją Prawa budowlanego z dnia 13 lutego 2020 r., która weszła w życie 19 września 2020 r., przepisami nie stwierdza się nieważności:
- decyzji PnB – jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 5 lat (art. 37b Prawa budowlanego),
- decyzji PnU – jeżeli upłynęło 5 lat od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna (art. 59h Prawa budowlanego).
Oba powołane przepisy odsyłają do stosowania KPA, w sytuacji zaistnienia przesłanek z art. 158 § 2 KPA, tj. stwierdzenie wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie można stwierdzić nieważności decyzji.
Analogiczne uregulowanie zawiera ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, zgodnie z którą nie stwierdza się nieważności decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 12 miesięcy, a art. 158 § 2 KPA stosuje się odpowiednio (art. 53 ust. 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym).
Powyższe oznacza, że wprowadzenie 10-letniego terminu ograniczającego możliwość stwierdzenia nieważności aktu administracyjnego co do zasady nie znajdzie zastosowania do decyzji PnB oraz decyzji PnU wydanych po dniu wejścia w życie nowelizacji Prawa budowlanego we wrześniu 2020 r. Ustawodawca przewidział bowiem, że ww. decyzje nie mogą zostać wyeliminowane z obrotu prawnego już po upływie 5-letniego terminu od dnia ich doręczenia bądź ogłoszenia, po co zatem czekać na upływ 10 lat.
Z uwagi jednak na niejednoznaczność przepisów przejściowych ustawy nowelizującej Prawo budowlane, znowelizowane przepisy KPA będą mogły zostać zastosowane do spraw, gdzie decyzje PnB lub decyzje PnU zostały wydane przed 19 września 2020 r. W naszej ocenie, pomimo iż przepisy Prawa budowlanego są przepisami szczególnymi wobec przepisów KPA to w sytuacji decyzji PnB lub PnU wydanych przed nowelizacją Prawa budowlanego, jako podstawę do odparcia wniosku o stwierdzenie nieważności będzie można wskazać art. 156 § 2 KPA w treści obowiązującej od 16 września 2021 r. W praktyce oznacza to, że inwestorzy nie muszą się obawiać stwierdzenia nieważności decyzji PnB i decyzji PnU na podstawie art. 156 § 1 pkt 2) KPA, które zostały doręczone lub ogłoszone więcej niż 10 lat temu.
Ponadto, skutkiem wprowadzonych zmian, co do niedopuszczalności wszczęcia postępowania po upływie 30 lat, jest wyłączenie możliwość dochodzenia odszkodowania na drodze cywilnej. Dotychczas w sytuacji braku podstaw do stwierdzenia nieważności, wobec nieodwracalnego skutku prawnego, organ orzekał o wydaniu decyzji z naruszeniem prawa, co stanowiło podstawową przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej (na podstawie uchylonego art. 160 KPA zgodnie z uchwała pełnego składu SN z 31.03.2011 r., III CZP 112/10 stosowanego do decyzji wydanych przed 2004r. oraz art. 4171KC co do decyzji wydanych po 2004 r.). Na gruncie znowelizowanych przepisów, bez wszczęcia postępowania nie będzie podstawy (prejudykatu) do postępowania odszkodowawczego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, brak prejudykatu będzie skutkować odmową przyznania odszkodowania od statio fisci Skarbu Państwa, który wydał wadliwą decyzję wywołującą szkodę, w tym decyzję PnB bądź decyzję PnU.
Podsumowując, jak wynika z powyższych rozważań wprowadzona nowela KPA jako norma ogólna będzie miała wpływ na wszystkie decyzje administracyjne, a nie tylko postępowania reprywatyzacyjne, które były wskazywane jako główny cel nowelizacji. Z kolei w stosunku do decyzji wydawanych na gruncie Prawa budowlanego znowelizowana treść przepisów będzie miała znaczenie do decyzji wydanych przed 19 września 2020 r. Warto jednak zaznaczyć, że każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny konkretnego stanu faktycznego, co do możliwości zastosowania omawianych przepisów prawa.
W następnym tygodniu omówimy dla Państwa przyjęte przez Sejm zmiany w Prawie budowlanym wynikające z realizacji programu Polski Ład.
Niniejszy alert ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
autor:
