W dzisiejszym wpisie pozostajemy w tematyce praw autorskich i Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i rady (UE)2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym (dalej Dyrektywa). Tym razem przybliżymy normy dotyczące odpowiedzialności dostawców usług udostępniania treści online za naruszenia praw autorskich. Kwestie te zostały uregulowane w art. 17 Dyrektywy.
Wprowadzenie tego przepisu budziło zdecydowanie najwięcej emocji. Krytyczne głosy odnośnie artykułu 17 pojawiały się zarówno ze strony ekspertów w dziedzinie prawa, jak i podmiotów, których te regulacje dotyczą. Wspominany przepis stał się nawet przedmiotem skargi wniesionej przez Polskę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Skarżący powołali się w niej na naruszenie prawa do wolności wypowiedzi oraz informacji. Powodem wniesienia skargi była obawa przed nadmiernym cenzurowaniem przez platformy internetowe treści pojawiających się w Internecie celem uniknięcia ewentualnej odpowiedzialności.
Mimo tylu kontrowersji w doktrynie podkreśla się, iż art. 17 Dyrektywy „ rewolucyjnie zmienia dotychczasowe zasady ochrony autorskiej w zakresie eksploatacji utworów w Internecie”.* Wprowadzona regulacja dotyczy udzielania przez dostawców usług udostępniania treści online (dalej DUUTO) dostępu do chronionych prawem autorskim utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną zamieszczanych przez użytkowników**. DUUTO umożliwiając użytkownikom publiczny dostęp do materiałów umieszczanych przez innych użytkowników dokonuje czynności publicznego udostępniania lub czynności podawania do publicznej wiadomości tych materiałów. Aby wykorzystać jakikolwiek utwór w taki właśnie sposób DUUTO musi uzyskać zezwolenie od pomiotów uprawnionych, to jest min. twórców, wydawców, producentów. Może to mieć miejsce na przykład na podstawie umowy licencji.
Wprowadzona regulacja sprowadza się zatem do zobowiązania podmiotów, które przechowują i zapewniają publiczny dostęp do znacznej ilości utworów zamieszczanych przez swoich użytkowników (np. YouTube, Vimeo, Facebook, Twitter itp.), do podejmowania przez nie kroków celem zapobiegania naruszeniom praw autorskich. Takie rozwiązanie, biorąc pod uwagę dotychczasową odpowiedzialność pośredników, należy uznać za rewolucyjne. Bowiem wprowadza realną ochronę praw autorskich w sieci, a znaczny ciężar odpowiedzialności za ewentualne ich naruszenie spoczywa przede wszystkim na DUUTO, a nie na poszczególnych użytkownikach.
Ponadto w przypadku gdy DUUTO uzyska zezwolenie – przykładowo w wyniku umowy licencyjnej – zezwolenie to obejmuje swoim zakresem również czynności wykonywane przez użytkowników usług (art. 17 ust. 2 Dyrektywy). Jednak dzieje się tak wyłącznie gdy użytkownicy nie działają na zasadach komercyjnych lub gdy ich działalność nie przynosi znaczących przychodów. Zapis dotyczy więc użytkowników, którzy nie wykonują tych czynności w celach zarobkowych.
W sytuacji braku posiadania zezwolenia odpowiedzialność za nieobjęte zezwoleniem czynności publicznego udostępniania, w tym podawania do wiadomości publicznej, chronionych prawem autorskim utworów i innych przedmiotów objętych ochroną, ponosi DUUTO (art. 17 ust. 4 Dyrektywy).
Przewidziana jest jednak możliwość wyłączenia odpowiedzialności DUUTO, należy pamiętać, że przesłanki muszą być spełnione kumulatywnie. Uniknięcie odpowiedzialności będzie możliwe, gdy:
- DUUTO wykaże, że dołożył wszelkiej staranności, aby zezwolenie uzyskać.
- DUUTO dołożył wszelkich starań aby zapewnić brak dostępu do poszczególnych utworów i innych przedmiotów objętych ochroną, w odniesieniu do których podmioty uprawnione przekazały dostawcom usług odpowiednie i niezbędne informacje. Starania te jednak muszą być zgodnie z wysokimi standardami staranności zawodowej w sektorze.
- DUUTO niezwłocznie po otrzymaniu odpowiednio uzasadnionego zastrzeżenia od podmiotów uprawnionych podjął działania w celu zablokowania dostępu do utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, których dotyczy zastrzeżenie, lub usunięcia ich ze swoich stron internetowych, a także dołożyli wszelkich starań, aby zapobiec ich przyszłemu zamieszczaniu zgodnie z lit. b).
Ponadto w celu ochrony interesów DUUTO, które dopiero rozpoczynają swoją działalność, wprowadzono szczególne – zliberalizowane – zasady związane z wyłączenia ich odpowiedzialności w zakresie naruszenia praw autorskich*** Zawarte zostały one w art. 17 ust. 6 Dyrektywy.
Podsumowując wprowadzenie tych regulacji było niezbędne ze względu na interes twórców oraz producentów, który nie mając możliwości oraz narzędzi do wyśledzenia wszystkich miejsc w sieci, w jakich pojawiają się ich utwory, pozostawały w słabszej pozycji w stosunku do dużych platform internetowych, które czerpały korzyści z ich twórczości. Aktualne obciążenie DUTTO obowiązkiem dbania o to, aby umieszczane na ich platformach utwory były udostępniane w sposób legalny i nienaruszający praw twórców, wydawców, producentów jest jak najbardziej słuszne. Takie rozwiązanie przerzuca odpowiedzialność z użytkownika na platformy internetowe, które czerpią najwięcej korzyści z udostępniania utworów. Niewątpliwie takie podejście do prawa autorskiego, biorąc pod uwagę rozwój Internetu oraz rynku cyfrowego, zmierza w dobrym kierunku, gdyż wypełnia dotychczasową lukę w zakresie ochrony praw autorskich.
*Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Ryszard Markiewicz, Warszawa 2021, s. 201
**Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Ryszard Markiewicz, Warszawa 2021, s. 202
***Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Ryszard Markiewicz, Warszawa 2021, s. 240
Niniejszy alert ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
autor/redaktor cyklu:
