Zakończenie konsultacji publicznych. Opiniowanie.
Na ten moment czekało ponad milion funkcjonujących w Polsce firm rodzinnych, które generują 18 % PKB. Na dzień 1 stycznia 2022 roku planowane jest wejście w życie ustawy o fundacjach rodzinnych. Powyższe spowoduje, że majątek fundacji rodzinnych stanie się szczególnie chroniony przed podziałem, rozsprzedaniem czy wrogim przejęciem. Jak wynika z uzasadnienia projektu aktualny stan prawny sprawia, że nestorzy firm rodzinnych mają ograniczone możliwości w przekazaniu swojego biznesu. W przypadku braku sukcesora bądź porozumienia między członkami rodziny właściciele często podejmują decyzję o sprzedaży firmy, a to prowadzi do utraty jej rodzinnego charakteru. Według rządu należy zapobiegać takim sytuacjom, kiedy to „dzieci dzielą się majątkiem swoich rodziców, następnie ich potomkowie dzielą majątek dalej na mniejsze części i realizują jedynie własne plany, w tym te które nie są związane z biznesem”. Według projektu ustawy, zadaniem fundacji rodzinnej będzie zarządzanie posiadanym majątkiem, zapewnienie mu ochrony, a także wsparcie finansowe wskazanego przez fundatora beneficjenta. Fundator (osoba fizyczna posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych) wskaże beneficjentów fundacji, którymi mogą być osoby fizyczne oraz organizacje pożytku publicznego.
Fundacja rodzinna powstaje i nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru fundacji rodzinnych, na skutek oświadczenia fundatora o utworzeniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie w formie aktu notarialnego. Wraz z nazwą (marką) fundacji znajdzie się dopisek „Fundacja Rodzinna” lub skrót „F.R”. Sprawy fundacji poprowadzi zarząd. Organem nadzorczym będzie rada protektorów. Ważną informacją jest fakt, że fundacja rodzinna nie będzie mogła prowadzić działalności gospodarczej. Dlaczego zdecydowano się na takie rozwiązanie? Powody są dwa, niezależnie od tego czy wspólnicy spółek są osobami fizycznymi czy prawnymi, nie są uważani za przedsiębiorców. A co ważniejsze, prowadzenie działalności gospodarczej wiążę się z ryzykiem, co stoi w sprzeczności z głównym celem dla którego powołano fundacje rodzinne czyli do ochrony zgormadzonego majątku. W takim razie w jaki sposób fundacja rodzinna będzie mogła pomnażać swój majątek? Poprzez inwestycje w akcje i udziały innych firm oraz papiery wartościowe. Według projektu ustawy obowiązkiem fundatora będzie wniesienie kapitału operatywnego o wartości co najmniej 100 000 złotych. Projekt ustawy zakłada ochronę prawną wierzycieli fundatora poprzez uniemożliwienie transferu całego majątku do fundacji. W obliczu takiej sytuacji długi nestora będzie spłacała fundacja (do wartości majątku wniesionego).
Jednakże najważniejsze są zaproponowane rozwiązania podatkowe. Wniesienie majątku firmowego do fundacji rodzinnej nie będzie opodatkowane. Co ważne – podatek od spadków i darowizn nie obciąży świadczeń od fundacji oraz majątku po jej likwidacji uzyskiwanych przez fundatora oraz jego najbliższą rodzinę (małżonka, dzieci, rodziców rodzeństwo, pasierbów ojczyma, macochy). Natomiast pozostali beneficjenci z poza rodziny zapłacą 19% podatek. Podatek CIT obciąży fundację tylko od uzyskiwanych przez nią dochodów, czyli np. z uzyskiwanych przez nią dywidend z udziału w spółkach czy funduszach inwestycyjnych. Natomiast jeżeli chodzi o stawkę procentową opodatkowania fundacje nie będą uprawnione do tzw. małego 9% CITu tylko będą rozliczane na zasadach ogólnych.
Fundacje rodzinne to nowe rozwiązanie w polskim porządku prawnym, pomimo że jest ono znane i stosowane poza granicami naszego kraju.
Fundacja rodzinna a spółka – różnice
Elementarną różnicę stanowi fakt, że sukcesorzy nie staną się wspólnikami fundacji, ani też nie będą mogli zbywać swoich praw czy przekazać ich swoim następcom. Jeżeli zatem dana rodzina nie chciałaby zachować firmy dla dalszych pokoleń i nie jest to jej celem, a sukcesorzy chcieliby mieć możliwość spieniężenia swego udziału lub opuszczenia firmy rodzinnej, to w takim przypadku idea zakładania fundacji rodzinnej w ogóle może nie być najlepszym rozwiązaniem – ideą fundacji rodzinnej jest bowiem wielopokoleniowa sukcesja. Fundacja rodzinna nie będzie zatem działała na takich zasadach co spółki prawa handlowego – choć również i tu można dopatrzyć się pewnych podobieństw (m.in. zarząd fundacji ma zarządzać majątkiem spółki i nim gospodarować, reprezentować i zarządzać jej działalnością, funkcję nadzoru me pełnić tzw. rada protektorów, a uchwały w sprawach określonych w statucie fundacji rodzinnej czy też w przepisach prawa, ma podejmować tzw. zgromadzenie beneficjentów). Beneficjentami fundacji rodzinnej będą mogły być osoby fizyczne wskazane przez fundatora, czyli osoby bliskie lub członkowie jego rodziny, a także organizacja pożytku publicznego.
Podsumowanie
Jak zostało to już wyżej wspomniane, fundacja rodzinna będzie mogła być powoływana aktem założycielskim albo w testamencie – wymagana jest forma aktu notarialnego. Ma zostać utworzony specjalny jawny rejestr fundacji rodzinnych w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS), zaś sama fundacja ma działać na podstawie statutu przyjętego przez fundatora – również i w tym przypadku wymagana będzie forma aktu notarialnego. Fundator powinien wnieść do fundacji mienie o wartości co najmniej 100 tys zł, które przeznaczone ma zostać na realizację jej celów. Co istotne, ma ono nie stanowić przychodu w rozumieniu przepisów o podatku CIT.
Samo zakładanie oraz likwidacja fundacji mają być neutralne podatkowo. Projekt ustawy przewiduje nienakładanie podatku PCC od wkładów wnoszonych do fundacji, a także brak powstawania przychodu od takiego transferu do fundacji. Fundacja rodzinna nie będzie jednak zwolniona od podatku dochodowego od osób prawnych – pomimo, że założenie takie pojawiało się w pierwotnych wersjach projektu ustawy. Jeśli fundacja będzie posiadać akcje lub udziały w spółkach, to będzie uzyskiwała przychody z dywidend ze spółek rodzinnych – a wypłaty z tych spółek będą już opodatkowane (brak zwolnienia dywidendowego). Opodatkowanie nastąpi więc w momencie wypłaty dywidendy, a nie w momencie wypłaty beneficjentom, co nie jest korzystnym rozwiązaniem. Częściowo korzystne są przewidywane w ustawie rozwiązania dotyczące zasad opodatkowania wypłat dla członków najbliższej rodziny będących beneficjentami – co ma następować według ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jak wynika z powyższego, dochody z działalności prowadzonej przez spółki należące do fundacji mają być opodatkowane na podobnych zasadach jak spółki kapitałowe. Opodatkowanie wypłat beneficjentów ma być więc na podobnym poziomie co wspólników spółek – z zaznaczeniem, że opodatkowanie będzie miało miejsce już na etapie wypłaty dywidendy fundacji, a nie na etapie wypłaty środków beneficjentom. Dochody zatrzymane przez fundację będą opodatkowane bez względu na ich wypłatę dla beneficjentów.
Kolejnym postulatem zgłaszanym w toku konsultacji społecznych, poza opisanym wyżej „odwróceniem” samego modelu opodatkowania fundacji rodzinnej, była również kwestia uprawnień spadkobierców do zachowku. Omawiany projekt wprowadzałby również zmiany w prawie spadkowym w zakresie dotyczącym zachowku. Środki wniesione do fundacji rodzinnej były by traktowane tak jak darowizny na rzecz spadkobierców lub innych osób uprawnionych do zachowku. W założeniu miałoby to zapobiegać pokrzywdzeniu osób uprawnionych do zachowku, lecz w praktyce może to implikować problemy związane z płynnością finansową w sytuacji podnoszenia roszczeń z tytułu zachowku. Powyższe uwagi zgłaszane były w toku konsultacji, lecz ostatecznie ograniczono uprawnienie dochodzenia zapłaty zachowku w fundacji rodzinnej jedynie poprzez możliwość żądania przez obowiązanego odroczenia terminu płatności lub rozłożenia na raty, a wyjątkowo też jego obniżenia. Przewidywane jest także pomniejszenie zachowku o świadczenia otrzymane z fundacji rodzinnej przez uprawnionego do zachowku.
Pomimo pewnych zastrzeżeń, ogół proponowanych rozwiązań związanych z instytucją fundacji rodzinnej należy jednak ocenić pozytywnie, jako że powinna ona umożliwić zapewnienie ciągłości wielopokoleniowych firm oraz ich funkcjonowanie, a także może stanowić swoiste zabezpieczenie dla firmy rodzinnej poprzez określenie zasad powierzenia jej prowadzenia. Według założeń projekt ustawy może trafić do parlamentu w drugiej połowie 2021 r., a sama ustawa miałaby wejść w życie 1 stycznia 2022 r.
W razie pytań lub chęci zaplanowania sukcesji prosimy o kontakt z adw. Natalią Serwińską (n.serwinska@kglegal.pl).
