W jednym z ostatnich wpisów z cyklu #compliance poruszaliśmy kwestię wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu na podstawie art. 299 § 1 k.s.h poprzez złożenie w czasie właściwym, w przypadku wystąpienia stanu niewypłacalności spółki, skutecznego wniosku o ogłoszenie jej upadłości.
Oczywistym jest, że samo zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie wystarcza, aby skutecznie uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania niewypłacalnej spółki, ciążącej na członkach zarządu. Członek zarządu musi złożyć ww. wniosek w odpowiednim czasie, tj. w terminie 30 dni od dnia wystąpienia przesłanki niewypłacalności, a przedmiotowy wniosek musi zostać złożony skutecznie. Dlatego w dzisiejszym wpisie skupimy się na art. 299 § 2 k.s.h. w zakresie skutecznego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie.
Aby określić właściwy czas na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, należy przede wszystkim odnieść się do przesłanek, które materializują obowiązek jego złożenia.
Po pierwsze spółka musi być niewypłacalna. W jednym z poprzednich artykułów z naszego cyklu opisywaliśmy, czym jest niewypłacalność spółki i kiedy występuje – link do artykułu.
Po drugie, aby skutecznie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, spółka musi mieć co najmniej dwóch wierzycieli.
Jeżeli członkowie zarządu ustalą, że spółka stała się niewypłacalna, a ilość wierzycieli przekracza liczbę dwóch, to wówczas, każdy z członków zarządu (niezależnie od ustanowionego sposobu reprezentacji) ma obowiązek złożyć w terminie 30 dni od wystąpienia stanu niewypłacalności wniosek o ogłoszenie upadłości. Wniosek o ogłoszenie upadłości od dnia 01.12.2021 r. wnosi się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, czyli Krajowego Rejestru Zadłużonych. Sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd właściwy dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika (spółki).
Jak już wcześniej zostało wspomniane, wniosek o ogłoszenie upadłości musi zostać złożony skutecznie. Należy pamiętać, że samo złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie jest wystarczające, aby członkowie zarządu mogli uwolnić się od ciążącej na nich odpowiedzialności.
Przykład:
Członek zarządu złożył w terminie wniosek o ogłoszenie upadłości, jednak sąd dostrzegł braki formalne, poprzez niedołączenie do wniosku wymaganych załączników np. dowodu uiszczonej opłaty od wniosku lub dowodu uiszczonej zaliczki na pokrycie wstępnych kosztów postępowania upadłościowego. Wniosek obarczony takiego rodzaju brakami jest nieskuteczny. Jeżeli członkowie zarządu nie uzupełnią braków w terminie, to wówczas wniosek zostanie zwrócony, zaś termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości jest niezachowany, co skutkuje brakiem uwolnienia się członków zarządu od solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania niewypłacalnej spółki.
Tylko na marginesie należy wspomnieć, że pismo obarczone brakami formalnymi nie wywołuje skutków prawnych (jest nieskuteczne) i sąd nie może nadać sprawie prawidłowego biegu. Stąd szczególną uwagę należy zwrócić na obligatoryjne załączniki wymagane do skutecznego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Kolejną kwestią jest oszacowanie prawidłowego biegu terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez członków zarządu. Jak już wspomnieliśmy, złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości samo w sobie jest niewystarczające. Jeżeli przedmiotowy wniosek zostanie złożony po terminie, to wówczas, członkowie zarządu nie mogą uwolnić się od odpowiedzialności wynikającej z art. 299 § 1 k.s.h. W związku z tym wniosek o ogłoszenie upadłości powinien być złożony w terminie 30 dni od chwili, gdy spółka popadnie w stan niewypłacalności. Aby usystematyzować powyższą kwestię przypomnijmy, że niewypłacalność, to niemożność wykonywania przez dłużnika bieżących zobowiązań. W ustawie Prawo upadłościowe, wskazuje się, że ze stanem niewypłacalności mamy do czynienia, gdy dany podmiot nie jest wstanie bieżące regulować swoich zobowiązań przez co najmniej trzy miesiące. Moment niewypłacalności powstaje z upływem trzeciego miesiąca, w którym spółka była zobowiązana do uregulowania jej bieżących zobowiązań.
Co istotne, członek zarządu nie może powoływać się na brak wiedzy o niewydolności finansowej spółki, podczas gdy obiektywnie niewypłacalność istniała już w chwili objęcia przez niego funkcji lecz przez swoją nieuwagę czy niedbalstwo nie przeanalizował ksiąg i dokumentacji finansowej. W tym miejscu warto przywołać orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15.03.2018 r., sygn. III CSK 398/16, Legalis, który stwierdził, że „(…) właściwy czas w rozumieniu art. 299 § 2 KSH oznacza w związku z tym taki moment, w którym wprawdzie wszystkich wierzycieli nie da się już zaspokoić, ale istnieje jeszcze majątek spółki pozwalający na co najmniej częściowe zaspokojenie jej wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.”. W związku z tym obowiązkiem członka zarządu jest to, aby niezwłocznie po objęciu funkcji członka zarządu dokładnie zapoznał się z kondycją finansową spółki i w przypadku niewypłacalności i złożył wniosek o ogłoszenie upadłości. Wskazany w ustawie termin 30 dni na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości powinno liczyć się osobno dla każdego członka zarządu, czyli od dnia objęcia przez członka zarządu funkcji. Z ugruntowanej linii orzeczniczej wynika, że członek zarządu ma obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wtedy, gdy stanie się ona niewypłacalna, bez względu na stan majątku, a zatem także wtedy, gdy wniosek o ogłoszenie upadłości zostałby oddalony z uwagi na ubóstwo masy (vide: wyrok SA w Poznaniu z dnia 18.,12.2018 r., I AGa 205/18, Legalis). Wskazuje się również, że oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z uwagi na ubóstwo dłużnika (brak majątku wystarczającego na zaspokojenie kosztów postępowania oraz wierzycieli) otwiera drogę do tego, aby wierzyciele zadłużonej spółki, mogli skutecznie dochodzić bezpośrednio od członków zarządu swoich roszczeń.
Podsumowując, jeżeli pełnisz funkcję członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, to Twoim obowiązkiem jest ciągłe monitorowanie sytuacji finansowej spółki, tak aby zapobiec sytuacji, w której złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości sąd uzna za spóźnione. Co więcej, powinieneś także pamiętać, aby wniosek o ogłoszenie upadłości był skutecznie złożony, tj. nie posiadał m.in. braków formalnych, które uniemożliwiałyby mu dalszego biegu.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 16 sierpnia 2022 r.
autorzy:
