W kolejnym z artykułów dotyczących odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością poruszamy temat odpowiedzialności w kontekście przesłanek opisanych w art. 116 Ordynacji Podatkowej. Odpowiedzialność członka zarządu określona w art. 299 KSH dotyczy zarówno zobowiązań cywilnych, jak i publicznoprawnych, chyba że podstawa odpowiedzialności wynika z przepisów szczególnych. Przepisem takim jest, w odniesieniu do zobowiązań podatkowych oraz wskazanych w art. 2 Ordynacji Podatkowej oraz art. 31–32 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz innych danin publicznych jest art. 116 § 1 i 2 Ordynacji Podatkowej.
Cel wprowadzenia regulacji
Celem wprowadzonej w Ordynacji Podatkowej regulacji jest wprowadzenie sankcji regulującej odpowiedzialność członków zarządu za nieprawidłowe prowadzenie spraw spółki, które doprowadziło do braku możliwości zaspokojenia się Skarbu Państwa z majątku spółki w toku egzekucji. Członkowie zarządu, muszą się więc liczyć z konsekwencjami niewłaściwego zarządzania spółką. Przepis ten ma również działać motywująco na członków zarządu oraz wspólników przy ich wyborze.
Przedmiot i zakres odpowiedzialności
Przepis art. 116 OP jasno wskazuje, że za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu. Odpowiedzialność ta jest solidarna razem ze spółką kapitałową, wzorowana na art. 299 KSH. Niezaspokojenie wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym, choćby części zaległości podatkowej spółki może skutkować więc odpowiedzialnością podatkową członków zarządu tej spółki, ale niezbędne jest wykazanie przez wierzyciela zastosowania środków egzekucyjnych do całego majątku dłużnika. Bezskuteczność egzekucji wobec spółki należy rozumieć szeroko. Musi ona dotyczyć całego majątku spółki, a wierzyciel musi wyczerpać wszelkie możliwości związane z postępowaniem egzekucyjnym. Organ egzekucyjny musi więc podjąć czynności względem wszystkich składników majątkowych należących do spółki. W przeciwnym razie wydanie decyzji o odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania podatkowe będzie wadliwe. Członek zarządu spółki kapitałowej odpowiada całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe w czasie, w którym zgodnie z Kodeksem Spółek Handlowych pełnił taką funkcję. Zgodnie z art. 116 § 2 OP 2 odpowiedzialność członka zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań spółki, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu. W postępowaniu w sprawie odpowiedzialności podatkowej członków zarządu za zaległości podatkowe spółki nie orzeka się o wysokości zobowiązania podatkowego, za które członek zarządu ponosi odpowiedzialność. Wysokość tego zobowiązania została już bowiem określona w postępowaniu podatkowym.
Uwolnienie się od odpowiedzialności
Członek zarządu nie pozostaje jednak bez instrumentów, które pozwalają na jego skuteczną ochronę przed przeniesieniem odpowiedzialności. Przepis art. 116 O.P. powyższy przewiduje, że w pewnych sytuacjach odpowiedzialność członka zarządu zostaje wyłączona.
Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić samodzielnie każdy członek zarządu, niezależnie od przyjętych w spółce zasad jej reprezentacji. Dla wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu nie jest niezbędne by doszło do ogłoszenia upadłości, bowiem przepis mówi wyłącznie o skutecznym zgłoszeniu wniosku. Podobny pogląd wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 13 listopada 2020 r. w sprawie o sygn. akt SA/Sz 1856/00.
Członek zarządu może również uwolnić się od odpowiedzialności na gruncie art. 116 OP jeśli we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne.
Ponadto, członek zarządu może również uwolnić się od odpowiedzialności jeśli niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy. Odpowiedzialność członka zarządu jest bowiem odpowiedzialnością na zasadzie winy, a wykazanie jej braku stanowi jedną z przesłanek, umożliwiających zwolnienie członka zarządu z odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność będzie wyłączona, gdy członek wykaże że niezgłoszenie wniosku o upadłość nastąpiło nie z jego winy – zgodnie z brzmieniem art. art. 116 § 1 pkt 1 lit. b Ordynacji podatkowej. Przykładem braku winy może być nie złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie pomimo zaistnienia przesłanek, jeśli członek zarządu miał wpływu na podjęcie kroków do ogłoszenia upadłości spółki, ponieważ nie był już członkiem zarządu lub brak możliwości zapoznania się z sytuacją finansową spółki. Przez brak winy należy więc rozumieć takie stany faktyczne, w których członek zarządu nie miał obiektywnej możliwości złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Należy jednak pamiętać, że co do zasady nieznajomość kondycji finansowej spółki postrzega się jako zaniechanie obowiązków członka zarządu.
Członek zarządu może również uwolnić się od odpowiedzialności jeśli wskaże mienie spółki z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Członek zarządu musi więc wskazać organowi podatkowemu mienie, z którego można prowadzić skuteczną egzekucję. Członek zarządu musi więc przedstawić faktycznie istniejące mienie spółki wobec którego organ podatkowy nie kierował na wcześniejszym etapie egzekucji.
Podsumowanie
Odpowiedzialność członków zarządów za zobowiązania podatkowe w spółkach kapitałowych jest bardzo szeroka jednak prawidłowe prowadzenie spraw spółki pozwala jej uniknąć. Należy brać pod uwagę sytuację finansową spółki, a także ewentualne podjęcie decyzji o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości. Należy mieć również na uwadze ewoluujący Kodeks Karny Skarbowy sankcjonujący odpowiedzialność karną członków zarządu w spółkach za nie przestrzeganie przepisów podatkowych.
Joanna Wysowska
Aplikantka radcowska / Trainee Attorney
