Dnia 25 lutego 2021 roku Sejm uchwalił „Ustawę o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw”, której głównym celem jest implementacja „Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniająca dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE”. Ustawa wprowadza znaczące zmiany do „Ustawy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu” (dalej: Ustawa AML). Warto w szczególności wymienić tutaj rozszerzenie katalogu instytucji obowiązanych o podmioty prowadzące działalność w zakresie obrotu lub pośrednictwa w obrocie dziełami sztuki czy przechowania dzieł sztuki jak również podmioty, których podstawową działalnością jest świadczenie usług polegających m.in. na sporządzaniu deklaracji czy prowadzeniu ksiąg podatkowych. Należy również wskazać na konieczność zgłaszania przez instytucje obowiązanie wątpliwości w zakresie prawdziwości danych innego podmiotu ujawnionych w CRBR czy wprowadzenie dodatkowych kar pieniężnych w przypadku niedokonania aktualizacji danych w CRBR.
Szeroki katalog zmian nie ominął również podmiotów świadczących usługi związane z walutami wirtualnymi. Warto na wstępie przypomnieć, że tego typu podmioty już w aktualnym stanie prawnym zaliczane są do instytucji obowiązanych, o ile prowadzą działalność w zakresie wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi, wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi, pośrednictwa w tej wymianie jak również prowadzenie tzw. „portfeli kryptowalut”, w świetle art. 1 ust. 2 pkt 17 lit. e Ustawy AML stanowiących rachunek definiowany jako „prowadzony w formie elektronicznej zbiór danych identyfikacyjnych zapewniających osobom uprawnionym możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych, w tym przeprowadzania transakcji ich wymiany”.
Co istotne dla podmiotów działających w branży krypto, wskazany powyżej katalog usług, z którym wiąże się status instytucji obowiązanej, nie został rozszerzony. Oznacza to, że do tej kategorii w dalszym ciągu nie będzie można zakwalifikować emitentów kryptowalut czy tokenów użytkowych, o ile nie są zaangażowani w ich obrót lub przechowywanie. Warto jednak odnotować, że na etapie pracy nad ustawą Komisja Nadzoru Finansowego zgłosiła propozycję objęcia również tych podmiotów odpowiednimi regulacjami. Może to oznaczać, że w niedalekiej przyszłości temat powróci, szczególności w perspektywie planowanego uregulowania rynku krypto przez Unię Europejską.
Po wejściu w życie omawianych zmian obowiązek stosowania środków bezpieczeństwa finansowego dotyczył będzie również transakcji okazjonalnych o równowartości 1000 euro lub większej przeprowadzanych z wykorzystaniem waluty wirtualnej. Obecnie Ustawa AML wiąże taki obowiązek z transferem środków pieniężnych na kwotę przekraczającą równowartość 1000 euro. Tak więc wymóg ten dotyczył dotychczas tylko i wyłącznie transferów walut fiducjarnych.
Główna zmiana dotyczy jednak uznania wskazanej powyżej działalności w zakresie walut wirtualnych za działalność regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców i wdrożenie obowiązku uzyskania wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych, prowadzonego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Powyższe można uznać za pierwszy krok skierowany w stronę przedsiębiorców prowadzących tego typu działalność, a mających problemy z założeniem rachunku bankowego.
Działalność w tym zakresie będą mogły prowadzić zarówno osoby fizyczne, prawne jak i jednostki nie posiadające osobowości prawnej pod warunkiem, że te osoby, wspólnicy lub członkowie organów tych jednostek nie zostali skazani za którekolwiek z przestępstw określonych w art. 129n Ustawy AML. Chodzi tu przestępstwa skarbowe, przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz przestępstwa umyślne przeciwko m.in. wymiarowi sprawiedliwości, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym.
Przepisy stawiają również na konieczność posiadania odpowiedniej wiedzy i doświadczenia przez osoby, które będą prowadzić omawianą działalność. Warunek ten zostanie spełniony w przypadku:
- ukończenia szkolenia lub kursu obejmujących prawne lub praktyczne zagadnienia związane z działalnością w zakresie walut wirtualnych, lub
- wykonywania, przez okres co najmniej roku, czynności związanych z działalnością w zakresie walut wirtualnych.
W obu przypadkach spełnienie któregokolwiek z wymogów musi zostać potwierdzone odpowiednimi dokumentami. Ustawodawca nie sprecyzował dokładnie jakie mają to być „kursy” czy „szkolenia” i jest mało prawdopodobne, aby miała powstać specjalna lista podmiotów uprawnionych do prowadzenia takich szkoleń. Należy jednak oczekiwać, że organy będą podchodziły do spełnienia tego warunku w sposób restrykcyjny i będą wymagały przeprowadzenia tego typu szkolenia przez podmioty rozpoznawalne w przez regulatora, reprezentujące doświadczenie w zakresie prowadzenia działalności regulowanej, jako dające rękojmie rzetelności i jakości zdobywanej wiedzy .
Z aprobatą należy przyjąć, że rejestr prowadzony będzie w systemie elektronicznym, co przywołuje na myśl CRBR. Jeżeli rejestr działalności w zakresie walut wirtualnych będzie równie przejrzysty i czytelny, sama procedura składania wniosków nie powinna okazać się dużym problemem.
Wniosek o wpis do rejestru będzie obejmował następujące informacje:
- imię i nazwisko albo nazwę (firmę);
- numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile taki numer został nadany, oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP);
- wskazanie świadczonych usług w zakresie walut wirtualnych,
- kwalifikowany podpis elektroniczny, podpis zaufany albo podpis osobisty składającego wniosek.
Na koniec warto jeszcze wskazać, że przepisy dotyczą rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych wejdą w życie w przeciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy. Podmioty działające aktualnie na rynku będą więc miały czas niezbędny na zapoznanie się z uchwalonymi przepisami oraz przygotowanie wymaganego wniosku o wpis do rejestru.
