Pod koniec lutego 2021 roku w artykule pt. ,,Najważniejsze zmiany w ustawie AML związane z implementacją Dyrektywy V AML’’ informowaliśmy o pracach nad nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: ustawa AML) w związku z obowiązkiem implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 (tzw. Dyrektywa V AML).
Nowelizacja została uchwalona w dniu 30 marca 2021 r. Wchodzi w życie już 15 maja 2021 r.
Ustawa, nie różni się zasadniczo od jej projektu, który omawialiśmy szczegółowo w ostatniej publikacji na ten temat (kluczowe zmiany wprowadzone ustawą przypominamy w dalszej części tekstu). Jedyne modyfikacje wynikają z poprawek Senatu i obejmują 5 zmian, z których jedynie 2 pierwsze mają charakter merytoryczny. Pozostałe poprawki Senatu dotyczyły zmian o charakterze technicznym.
I tak, zgodnie z poprawkami Senatu, do projektu wprowadzono następujące zmiany:
- do instytucji obowiązanych zaliczono pośredników w obrocie nieruchomościami, jednocześnie wyłączając z tej instytucji pośredników dokonujących czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami zmierzających do zawarcia umowy dzierżawy nieruchomości lub jej części, w której miesięczny czynsz został określony w wysokości mniejszej niż równowartość 10 000 euro.
- po art. 198e dodano art. 198f w brzmieniu:
„Art. 198f. Kto prowadzi działalność gospodarczą z zakresu pośrednictwa w obrocie nieruchomościami z naruszeniem warunku, o którym mowa w art. 180a, podlega karze pieniężnej w wysokości od dwukrotnego do pięciokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym rok, w którym stwierdzono naruszenie, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepisy art. 198c ust. 2–8 stosuje się odpowiednio.”
Senat tym samym zmniejszył maksymalną wysokość proponowanej przez Sejm kary, jednocześnie zwiększając jej wartość minimalną. W pierwotnym brzmieniu kara miała wynosić ,,do 50.000 PLN”, po poprawce Senatu – od dwukrotnego do pięciokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, czyli na rok 2021 kwoty te wynoszą od 10 334,94 PLN do 25 837,35 PLN. - w art. 1 w pkt 44 wskazano ustęp, którego dotyczy proponowana zmiana w art. 72 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw poprzez;
- w art. 1 w pkt 57, w art. 129f w ust. 1 w pkt 2, w art. 129h w pkt 3 oraz w art. 129r w ust. 1 w pkt 2 wyrazy „numer identyfikacji podatkowej (NIP)” zastąpiono wyrazem „NIP”;
- w art. 1 w pkt 57, w art. 129j oraz w art. 129v wyrazy „rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego” zastąpiono wyrazami „rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym”
Kluczowe zmiany wynikające z implementacji Dyrektywy AML V
Wprowadzane zmiany dotyczą w szczególności:
1. Rozszerzenia zakresu przedmiotowego ustawy o warunki wykonywania działalności gospodarczej przez niektóre instytucje obowiązane.
Nowelizacja rozszerza katalog instytucji obowiązanych o:
- przedsiębiorców, których podstawową działalnością gospodarczą jest świadczenie usług polegających na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu przepisów prawa podatkowego lub celnego, niebędący innymi instytucjami obowiązanymi;
- pośredników w obrocie nieruchomościami, z wyłączeniem czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami zmierzających do zawarcia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości lub ich części, w której miesięczny czynsz został określony w wysokości mniejszej niż równowartość 10 000 euro;
- przedsiębiorców prowadzących działalność polegającą na obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami, w tym także, gdy działalność taka jest prowadzona m.in. w galeriach sztuki lub domach aukcyjnych, a także o przedsiębiorców prowadzących działalność polegającą na przechowywaniu dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich – w zakresie transakcji o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane.
2. Zmiana definicji beneficjenta rzeczywistego.
Ważną zmianą jest uszczegółowienie definicji beneficjenta rzeczywistego. Zgodnie z projektowaną definicją, za beneficjenta rzeczywistego uznawać się będzie „każdą osobę fizyczną” spełniającą warunki wymienione w ustawie.
3. Zmiana definicji osób zajmujących eksponowane stanowisko polityczne.
W ramach nowelizacji podjęto także decyzję o zmianie definicji osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne poprzez wyłączenie z tego katalogu osób piastujących stanowiska średniego i niższego szczebla, m.in. dyrektorów generalnych w urzędach naczelnych i centralnych organów państwowych, dyrektorów generalnych urzędów wojewódzkich, kierowników urzędów terenowych organów rządowej administracji specjalnej.
4. Rozszerzenie katalogu podmiotów zobligowanych do zgłoszenia beneficjenta rzeczywistego w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (dalej: „CRBR”) i ich aktualizacji.
Do kręgu podmiotów zobowiązanych do uzyskania wpisu w rejestrze beneficjentów, poza spółkami prawa handlowego zaliczać się będą m.in. trusty, spółki partnerskie, europejskie zgrupowania interesów gospodarczych, spółki europejskie, spółdzielnie, spółdzielnie europejskie, fundacje oraz stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.
5. Zwiększenie progu maksymalnej kwoty przechowywanej elektronicznie z 50 euro do 150 euro.
Nowelizacja zakłada podniesienie progu wobec pieniądza elektronicznego, do którego instytucja obowiązana nie będzie zobowiązania do przeprowadzania procesu identyfikacji i weryfikacji klienta (oczywiście istnieją wyjątki).
6. Zakaz prowadzenia anonimowych rachunków, książeczek oszczędnościowych oraz skrytek depozytowych przez instytucje kredytowe i finansowe.
7. Rozszerzenie katalogu okoliczności, które przemawiają za stosowaniem wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego w związku podwyższonym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Modyfikacja ta przewiduje rozszerzenie katalogu sytuacji świadczących o wyższym ryzyku AML, m.in. o okoliczności takie jak:
- powiązanie transakcji z ropą naftową, bronią, metalami szlachetnymi, tytoniem, artefaktami kulturowymi, kością słoniową, gatunkami chronionym
- powiązanie transakcji z klientem będącym obywatelem państwa trzeciego i ubiegającym się o prawo pobytu lub obywatelstwo w państwie członkowskim, w zamian za m.in. nabycie nieruchomości lub obligacji skarbowych.
8. Nałożenie na instytucje obowiązane obowiązku odnotowywania wszelkich rozbieżności pomiędzy stanem faktycznym dotyczącym klienta, ustalonym przez tą instytucję, a danymi dostępnymi w centralnym rejestrze beneficjentów rzeczywistych.
9. Rozszerzenie zakresu gromadzonych przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF) statystyk.
10. Doprecyzowanie zasad przechowywania przez instytucje obowiązane dokumentów i informacji uzyskanych w wyniku stosowania środków bezpieczeństwa finansowego.
11. Obowiązek rejestrowania „podmiotów świadczących usługi wymiany walut pomiędzy walutami wirtualnymi a fiducjarnymi”, „dostawców kont waluty wirtualnej”, a także ,,podmiotów świadczących usługi na rzecz spółek i trustów’’.
12. Rozszerzenie katalogu sankcji, które mogą zostać nałożone na instytucje obowiązane za naruszenie obowiązków wynikających z przepisów ustawy AML.
13. Rozszerzenia ustawy o przepisy chroniące pracowników lub współpracowników instytucji obowiązanej anonimowo zgłaszających naruszenia przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Zmiany wprowadzone analizowaną nowelizacją powinny zainteresować nie tylko podmioty będące ,,nowymi instytucjami obowiązanymi’’, ale również te już objęte zakresem ustawy AML. Nawet pobieżna analiza zmian pozwala na stwierdzenie, że instytucje obowiązane czeka szereg nowych obowiązków i wyzwań w zakresie dostosowania codziennej działalności do nowych wymogów prawa.
