Zmiany przyjęte niedawną nowelizacją Kodeksu cywilnego, dotyczące zasad przedawnienia roszczeń, mają zdaniem ustawodawcy pozytywnie wpłynąć na ustabilizowanie relacji pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem oraz wzmocnić pozycję słabszej strony umowy.
Przedawnienie roszczeń a próby pojednawcze
Nowelizacja może jednak także wprowadzać istotną zmianę do przyjętej dotychczas taktyki odzyskiwania długów od kontrahentów, którzy utracili płynność finansową. Zmiany odnoszą się bowiem do zasad wyliczania terminu przedawnienia roszczeń. Rozszerzono bowiem katalog przypadków, w których dochodzi do zawieszenia biegu przedawnienia o roszczenia objęte:
- umową o mediację – przez czas trwania mediacji,
- wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.
Zmiana sprowadza się zasadniczo do tego, że po zakończeniu działań nastawionych na dobrowolne zakończenie sporu, termin przedawnienia biegnie dalej. Na ten moment obowiązuje jeszcze w tych przypadkach przerwanie biegu przedawnienia. Różnica niebagatelna, gdyż termin przedawnienia po jego przerwaniu liczymy od nowa (np. nowe 3 lata przedawnienia), zaś w przypadku zawieszenia termin liczymy dalej (np. 2 lata przed zawezwanie do próby ugodowej i 1 rok po zakończeniu postępowania ugodowego). Może to więc np. wymuszać przyspieszone złożenie powództwa w sądzie, aby nie utracić prawa do podniesienia swoich racji.
Aktualnie instytucja zawezwania do próby ugodowej jest chętnie wykorzystywana np. w ostatnim momencie przed upływem terminu przedawnienia. Pozwala to bowiem na wydłużenie czasu potrzebnego na wyczerpanie pozasądowych dróg rozwiązywania sporów. Przyjęta nowelizacja ma być uzasadniona potrzebą skrócenia okresu niepewności po stronie dłużnika, co do dalszych losów roszczenia i stabilizacja stosunków prawnych. Niedopuszczanie przez wierzyciela do przedawnienia poprzez stosunkowo proste działania, prowadzi obecnie do zaprzepaszczenia celu instytucji przedawnienia i rażącego przedłużania kodeksowego terminu przedawnienia.
Wyeliminowane mają zostać ponadto spory co do skutku kolejnych wezwań do próby ugodowej lub kolejnego wszczęcie mediacji. Celem tych instytucji nie jest bowiem przerwanie przedawnienia jako takie a podjęcie realnej próby zakończenia sporu.
Wyzysk
Kolejny dotknięty nowelizacją aspekt odnosi się do instytucji tzw. wyzysku. Z wyzyskiem będziemy mieć do czynienia jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo, niedoświadczenie lub brak dostatecznego rozeznania drugiej strony co do przedmiotu umowy, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia. W takiej sytuacji strona wyzyskana może według swego wyboru żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia albo unieważnienia umowy.
Uprawnienia strony słabszej zostają więc rozszerzone, będzie mogła przede wszystkich swobodniej decydować o losach umowy i swojej pozycji w zaistniałej relacji prawnej. Jako ostateczność nadal widnieje unieważnienie umowy, możliwe jednak będzie dokonanie wyboru pomiędzy umniejszeniem własnego świadczenia (np. poprzez zmniejszenie ceny) a powiększeniem świadczenia drugiej strony (np. poprzez zwiększenie ilości dostarczanych produktów).
Wprowadza się także domniemanie, iż świadczenie przewyższające co najmniej dwukrotnie wartość świadczenia wzajemnego jest świadczeniem rażąco wyższym, co w przypadkach szczególnie jaskrawych ułatwi wykazanie zaistnienia stanu wyzysku.
Roszczenia z tytułu wyzysku ulegną przedawnieniu z okresem trzech lat od dnia zawarcia umowy, a jeżeli stroną umowy jest konsument – z upływem lat sześciu. Obecny termin przedawnienia to dwa lata.
Przepisy wchodzą w życie z dniem 30 czerwca 2022 r.
Opracował:
