W celu zabezpieczenia najbliższych na wypadek naszej śmierci, ustawodawca przewidział kilka rozwiązań. Możemy założyć fundację rodzinną, która będzie zapewniać środki materialne dla wskazanych beneficjentów, czy spisać testament. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę, że możemy również złożyć w banku, w którym posiadamy rachunek, dyspozycję na wypadek śmierci.
Dyspozycja na wypadek śmierci jest mniej popularną instytucją, niż np. testament. Wynika to być może z tego, że bank informuje o takiej możliwości przy zakładaniu rachunku i jeśli nie zdecydujemy się na to od razu, często zapominamy o takiej możliwości. Rozwiązanie to jest o tyle korzystne, że w przeciwieństwie do testamentu, osoba upoważniona do objęcia środków znajdujących się na rachunku bankowym, może je podjąć od razu po śmierci posiadacza rachunku. Nie musi zatem czekać na postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, czy udawać się do notariusza, by uzyskać poświadczenie dziedziczenia. Dodatkowo środki pieniężne objęte dyspozycją na wypadek śmierci nie wchodzą w skład spadku. Oznacza to, że jeśli osobą upoważnioną na mocy dyspozycji na wypadek śmierci jest osoba, która jest też spadkobiercą, otrzymane pieniądze z banku, nie pomniejszają jej udziału spadkowego.
Dyspozycję taką mogą złożyć posiadacze rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej. Niezależnie od liczby złożonych dyspozycji, kwota wypłaty nie może być jednak wyższa, niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. W listopadzie 2023 r. wypłata nie może przekroczyć kwoty 150 892,80 zł.
Będąc osobą upoważnioną do środków pieniężnych, nieświadomie możemy narazić się na konieczność zapłaty podatku. Osobami upoważnionymi mogą być: małżonek, wstępny, zstępny lub rodzeństwo – a zatem osoby, które w przypadku złożenia w terminie deklaracji do naczelnika urzędu skarbowego, są zwolnieni z podatku od spadków i darowizn. W związku z tym, że środki objęte dyspozycją na wypadek śmierci nie wchodzą w skład spadku, ustawa o podatku od spadków i darowizn w innym momencie określa powstanie obowiązku podatkowego.
W przypadku spadkobrania obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia spadku (sądowe stwierdzenie nabycia spadku, lub notarialne poświadczenie dziedziczenia). Sprawa spadkowa może jednak być przeprowadzona również po kilku latach od śmierci spadkodawcy. W przypadku natomiast nabycia praw do wkładów objętych dyspozycją na wypadek śmierci, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą śmierci posiadacza rachunku (wkładcy). W terminie 6 miesięcy od chwili śmierci należy zatem zgłosić nabycie. W przypadku nieterminowego złożenia zgłoszenia, należy zapłacić podatek w wysokości odpowiedniej dla I grupy podatkowej.
Ustawa zezwala co prawda na skuteczne zgłoszenie również po ustawowym terminie. Należy jednak wówczas zgłosić nabycie w terminie 6 miesięcy od dnia powzięcia informacji o nabyciu. Ponadto należy także uprawdopodobnić fakt późniejszego powzięcia informacji o nabyciu. Fakt uprawdopodobnienia podlega badaniu przez urząd skarbowy, co może prowadzić do sytuacji nieuznania go za uprawdopodobniony. Wiązać się to będzie z koniecznością zapłaty podatku.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 27 listopada 2023 r.
autor/redaktor cyklu:
