17 kwietnia 2019 r. przez Parlament Europejski i Radę (UE) przyjęta została Dyrektywa 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym (dalej zwana: Dyrektywa). Aktem tym wprowadzono szereg zmian modernizacyjnych w zakresie prawa autorskiego na jednolitym rynku cyfrowym. Zgodnie z art. 29 Dyrektywy państwa członkowskie miały termin do dnia 7 czerwca 2021 r. na implementację przepisów unijnych. Do tej pory jednak w Polsce nie został zaproponowany projekt zmian w zakresie implementacji przepisów Dyrektywy. Zatem na wprowadzenie zmian w prawie autorskim w naszym rodzimym ustawodawstwie będziemy musieli jeszcze poczekać. Nie zmienia to jednak faktu, że mimo ewentualnego opóźnienia w implementacji, aktualnie obowiązujące przepisy, w przypadku ich niejednoznaczności, powinny być interpretowane w świetle uregulowań Dyrektywy. Przedmiotem dzisiejszego wpisu będzie art. 15 Dyrektywy, który dotyczy ochrony wydawców.
W związku z rozwojem Internetu, prasa wydawana w tradycyjnej formie straciła swoje znaczenie, zaś odbiorcy częściej sięgają do smartfonów lub laptopów niż do gazet. Internet stał się pierwszym środkiem wykorzystywanym do wyszukiwania informacji na temat spraw bieżących, aktualnej sytuacji w kraju i na świecie oraz uzyskiwania wiedzy z wszelkich dziedzin życia. Ze względu na funkcjonowanie platform internetowych, na których dostawcy usług udostępniają publicznie fragmenty publikacji prasowych, wydawcy prasy w formie tradycyjnej pozbawieni zostali znacznej części dochodów z reklam*. W ramach przyjętej strategii jednolitego ryku cyfrowego Komisja Europejska uznała zatem za celowe wprowadzenie przepisów, które pozwoliłby wydawcom prasowym na zawieranie umów licencyjnych z dostawcami usług, którzy korzystają z ich publikacji prasowych. Efektem powyższego jest artykuł 15 Dyrektywy, który reguluje kwestie ochrony publikacji prasowych w zakresie sposobów korzystania online, jego uzupełnienie stanowią motywy od 54 do 59.
Przepis art. 15 Dyrektywy wprowadza nowe prawo pokrewne – ustanawia bowiem prawo wyłączne wydawców, z którego wynika zakaz, bez odpowiedniego upoważnienia, reprodukowania lub publicznego udostępniania online ich publikacji. Wprowadzona ochrona wiąże tzw. dostawców usług społeczeństwa informacyjnego. Podmiotami zobowiązanymi będą zarówno systemy wyszukiwawcze takie jak na przykład Google, ale również operatorzy platform działających online, czyli przykładowo Instagram, YouTube, sieci społecznościowe*.
Przytaczany przepis przewiduje istotne włączenia, wyżej wskazane prawo/ochrona prawna nie ma zastosowania do:
- prywatnych i niekomercyjnych sposobów korzystania z publikacji prasowych przez użytkowników indywidualnych (art. 15 ust. 1),
- czynności linkowania (art. 15 ust. 1),
- pojedynczych słów lub bardzo krótkich fragmentów publikacji prasowej (art. 15 ust. 1),
- zwykłych faktów relacjonowanych w publikacjach prasowych (motyw 57).
Ze względu na znaczne przeniesienie publikacji prasowych z gazet w wersji papierowej do Internetu pozycja wydawców prasowych stała się zagrożona. Korzyść z publikacji prasowych, w sposób niewspółmierny uzyskiwali nie twórcy czy wydawcy publikacji prasowych, ale dostawcy tych usług – głównie agregatory wiadomości lub wielkie platformy internetowe – do których chętniej zgłaszali się reklamodawcy. Dlatego też wprowadzenie ww. przepisu było niezbędne dla ochrony interesów wydawców. Ponadto opisane regulacje są istotne ze względu na istnienie wolnego rynku prasowego. Z punktu widzenia zaś indywidulnego użytkownika, wprowadzona zmiana powinna mieć wpływ na wiarygodność informacji zamieszczonych w sieci.
* Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Ryszard Markiewicz, Warszawa 2021, s. 137
** Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Ryszard Markiewicz, Warszawa 2021, s. 138-139
*** M. Stieper, Totgesagte leben langer – Die Wiederauferstehung des Presseverleger-Leistungsschutzes, ZUM 2020/3, s. 168
Niniejszy alert ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
autor/redaktor cyklu:
