W jednym z ostatnich artykułów z cyklu Compliance poruszaliśmy kwestię zwolnienia się od odpowiedzialności przez członków zarządu, poprzez skuteczne złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie. W dzisiejszym wpisie omówimy kwestię braku winy członków zarządu w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości.
Charakter odpowiedzialności członka zarządu
Odpowiedzialność członka zarządu ma charakter odpowiedzialności na zasadzie winy. Wykazanie przez członka zarządu, że nie dochował obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z własnej winy, uwalnia go od osobistej odpowiedzialności za zobowiązania Spółki. Biorąc jednak pod uwagę profesjonalny charakter funkcji, jaką pełni członek zarządu, należy zauważyć, że nie każda argumentacja będzie stanowić skuteczną obronę przed jego osobistą odpowiedzialnością. Po pierwsze, członek zarządu chcący się w ten sposób uwolnić, powinien pamiętać, że nie może opierać się wyłącznie na subiektywnej opinii, że w jego ocenie nie zachodziła konieczność złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, albo że wprawdzie miał świadomość o złym stanie finansowym spółki lecz miał nadzieję, że w niedalekiej przyszłości ta sytuacja ulegnie zmianie. Argumentacja sprowadzająca się do tego, że skład zarządu był wieloosobowy, a zadania członka zarządu niekoniecznie związane były ze sprawami finansowymi spółki, przez co nie był w stanie zweryfikować ani zbadać stanu jej kondycji finansowej, będzie uznana przez sąd jako chybiona. Co więcej, usprawiedliwianie się przez członka zarządu nieznajomością przepisów prawa również nie zwalnia go od osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli za jego kadencji zachodziły przesłanki uzasadniające złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Reprezentant spółki jako podmiot profesjonalny, który posiada uprawnienia do prowadzenia spraw spółki, jest zobowiązany do stałego monitorowania je sytuacji finansowej, chociażby poprzez wgląd do dokumentów finansowych, o czym pisaliśmy w poprzednich artykułach.
Brak winy członka zarządu w niezłożeniu wniosku o ogłoszeniu upadłości
Z dotychczasowej praktyki wynika, że wykazanie w toku postępowania sądowego, braku winy członka zarządu w sytuacji, gdy nie dopełnił on obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie jest łatwe. Niemniej jednak istnieją wyjątkowe okoliczności, które umożliwią uwolnienie się od odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki. Po pierwsze, członek zarządu może argumentować fakt niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, jeżeli nie miał dostępu do ksiąg rachunkowych spółki, w tym także miał utrudniony dostęp do kontrolowania zobowiązań spółki w stosunku do wierzycieli. Może to wynikać np. z faktu istniejącego w spółce konfliktu pomiędzy członkami zarządu, którzy w sposób bezprawny uniemożliwiają jednemu z nich dostęp do dokumentacji finansowej spółki. W doktrynie wskazuje się, że brak winy członka zarządu może zachodzić w sytuacji, gdy jest on odseparowany od informacji dotyczących spółki (w szczególności informacji dotyczących finansów spółki), jeżeli tenże członek zarządu podejmował czynności w celu uzyskania takich informacji (A. Rachwał, w: SPH, t. 2A, 2007, s. 1037). W sytuacji gdy, członek zarządu wielokrotnie podejmował próby uzyskania informacji o kondycji finansowej spółki to powyższe zachowanie może zostać pozytywnie ocenione przez Sąd, co będzie wiązało się z uznaniem braku winy członka zarządu.
Z praktyki wynika także, że o braku winy członka zarządu można mówić, gdy członek zarządu w rzeczywistości nie wykonuje swoich obowiązków przez określony czas z uwagi na poważną chorobę. Ewentualnie, członek zarządu może skutecznie podnosić argument, że nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości z własnej winy, ponieważ został wprowadzony w błąd przez pozostałych członków zarządu, którzy ukryli przed nim istotne informacje w zakresie kondycji finansowej spółki.
Konkludując, wykazanie braku winy przez członka zarządu w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości jest niezwykle trudne, praktyka zaś wskazuje, że okoliczności z tym związane powinny mieć charakter wyjątkowy. Niezmiennie zachęcamy członków zarządu do stałego monitorowania sytuacji i kondycji finansowej, aby w odpowiednim momencie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości i uwolnić się od osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 31 sierpnia 2022 r.
autorzy:
