W jednym z ostatnich wpisów z cyklu Compliance omówiliśmy dla Państwa wprowadzone nowelizacją Kodeksu spółek handlowych uregulowania, dotyczące zasad funkcjonowania rad nadzorczych spółek kapitałowych. W dzisiejszym wpisie pozostajemy w temacie nowych obowiązków organów, z którymi przyszło się mierzyć spółkom w 2023 roku, jednak tym razem skupimy się na zarządzie.
Słowem wstępu, omawianą na łamach niniejszego cyklu zmianę Kodeksu spółek handlowych można nazwać przełomową. Jest to największa od 20 lat nowelizacja tego kodeksu, rewolucjonizująca zasady działania spółek:
- zarówno w sferze wewnętrznej, dotyczącej funkcjonowania organów spółki i ich wzajemnej korelacji,
- jak i zewnętrznej, stosującej się do uczestnictwa w grupie spółek i współdziałania w ramach interesu grupy.
Nowelizacja wprowadza szereg przepisów w celu wzmocnienia zakresu nadzoru spółek. Prawo rady nadzorczej spółki akcyjnej do żądania informacji dotyczących działalności spółki i jej sytuacji majątkowej przekłada się na obowiązek zarządu do ich udzielenia. Zarząd jest obowiązany, co ważne, bez dodatkowego wezwania, do udzielenia radzie nadzorczej informacji m.in. o:
- uchwałach zarządu i ich przedmiocie,
- sytuacji spółki, w tym w zakresie jej majątku, a także istotnych okolicznościach z zakresu prowadzenia spraw spółki, w szczególności w obszarze operacyjnym, inwestycyjnym i kadrowym,
- postępach w realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju działalności spółki, przy czym powinien wskazać na odstępstwa od wcześniej wyznaczonych kierunków, podając zarazem uzasadnienie odstępstw,
- transakcjach oraz innych zdarzeniach lub okolicznościach, które istotnie wpływają lub mogą wpływać na sytuację majątkową spółki, w tym na jej rentowność lub płynność,
- zmianach uprzednio udzielonych radzie nadzorczej informacji, jeżeli zmiany te istotnie wpływają lub mogą wpływać na sytuację spółki.
Następnym elementem dotyczącym wewnętrznego funkcjonowania organów spółek kapitałowych jest doprecyzowanie kwestii, które obowiązywały już w polskim prawie, ale uregulowane były dotychczas jedynie zwyczajowo. W odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powyższy postulat zmaterializował się m.in. jako obowiązek protokołowania uchwał zarządu i ujednolicenie wymogów formalnych, które mają spełniać protokoły uchwał zarządu spółek kapitałowych, nawet w przypadku zarządu jednoosobowego (niezależnie od reżimu prawnego prowadzonej działalności). Warto w tym miejscu przypomnieć, że zarząd ma obowiązek udzielić radzie nadzorczej informacji o wszystkich podjętych uchwałach i ich przedmiocie na każdym posiedzeniu rady nadzorczej (chyba że rada nadzorcza postanowi inaczej).
Nowelizacją wyrażono wprost i uporządkowano zasady kształtujące zasady odpowiedzialności członków zarządu. Członkowie zarządu przy wykonywaniu swoich obowiązków korporacyjnych:
- muszą dochowywać należytej staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności,
- mają obowiązek zachowania lojalności wobec spółki,
- mają zakaz ujawniania tajemnic spółki – także po wygaśnięciu mandatu.
Przybliżmy po krótce obowiązek lojalności, który de facto zawiera w swoim zakresie przedmiotowym również obowiązek zachowania tajemnic spółki oraz pełnego (a więc należytego) wykonywania obowiązków. Obowiązek lojalności to innymi słowy nakaz unikania sytuacji, gdzie interes osobisty stałby w sprzeczności z interesem spółki. Istotą tego obowiązku jest powstrzymanie się przez członka organu spółki od wszelkich działań będących lub mogących być sprzecznymi z interesem spółki.
Przypomnijmy jeszcze zasadę Business Judgement Rule, którą szczegółowo omówiliśmy dla Państwa w jednym z artykułów. Biznesowa ocena sytuacji zapewnienia członkom organów korporacyjnych ochronę za szkodę wyrządzoną spółce wskutek ich decyzji, które po fakcie okazały się błędne, o ile podejmowane były w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego.
Przykład:
Jeżeli przy podejmowaniu danej decyzji osoby zarządzające spółką działały rzetelnie, odpowiedzialnie, z uwzględnieniem interesu spółki oraz według swojej najlepszej wiedzy i adekwatnych do okoliczności danych, nie poniosą odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce wskutek tej decyzji.
Kolejnym aspektem wprowadzonym nowelizacją Kodeksu spółek handlowych jest rozszerzenie katalogu przestępstw, których popełnienie wyklucza możliwość pełnienia funkcji członka zarządu. Do dotychczasowego katalogu dodano m.in. przestępstwa polegające na:
- pośrednictwie w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, wykorzystując pełnienie funkcji publicznej,
- przyjmowaniu korzyści majątkowych lub osobistych albo ich obietnic, w związku z pełnieniem funkcji publicznej,
- udzielaniu lub obietnicy udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną, w związku z pełnieniem tej funkcji,
- przekroczeniu uprawnień lub niedopełnieniu obowiązków przez funkcjonariusza publicznego mogącym skutkować szkodą interesu publicznego lub prywatnego.
Przedstawione w powyższym artykule uprawnienia i obowiązki zarządu mają na celu profesjonalizację wykonywania funkcji przez członków tego organu. Uregulowanie działalności zarządu, a także nałożenie na jego członków nowych obowiązków i ich usankcjonowanie wydaje się być zmianą odpowiadającą na rzeczywiste potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej i przekładają się na transparentność działalności spółki.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 15 lutego 2023 r.
autorzy:
