Co grozi za złamanie ciszy wyborczej? Jakie są sankcje prawne za niszczenie materiałów wyborczych?
Czym jest cisza wyborcza?
W świetle polskiego prawa, a dokładnie kodeksu wyborczego, cisza wyborcza to zakaz, który obowiązuje podczas wyborów w dniu głosowania oraz na 24 godziny przed dniem głosowania1. Rozpoczyna się o północy dnia poprzedzającego dzień wyborów, a kończy po zamknięciu lokali wyborczych. W tym czasie zabronione jest prowadzenie agitacji wyborczej, czyli publicznego nakłaniania lub zachęcania do głosowania w określony sposób. Zakazane jest także zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień oraz rozpowszechnianie materiałów wyborczych. Dotyczy to zarówno przestrzeni publicznej, jak i innych form agitacji, na przykład w Internecie.
Oprócz wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, cisza wyborcza obowiązuje także w okresie wyborów:
- do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej;
- do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej;
- do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego;
- wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.
Jakie mogą być konsekwencje naruszenia ciszy wyborczej?
Naruszenie ciszy wyborczej stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny, której maksymalna wysokość może wynieść 5.000 zł.2 Warto zauważyć, że cisza wyborcza nie obejmuje materiałów wyborczych zamieszczonych podczas trwania kampanii wyborczej, tym samym nie ma obowiązku usuwania materiałów wyborczych z przestrzeni publicznej na czas ciszy wyborczej. Należy jednak pamiętać, aby w czasie ciszy wyborczej materiałów tych nie modyfikować czy zmieniać ich położenia, ponieważ tego rodzaju zachowania mogą być uznane jako prowadzenie agitacji wyborczej.
Cisza wyborcza a sondaże
W czasie trwania ciszy wyborczej zabronione jest także podawanie do publicznej wiadomości wyników przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych i wyników wyborów oraz wyników sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania.3 Naruszenie tegoż zakazu jest zagrożone znacznie wyższą karą grzywny, od 500 000 do 1 000 000 złotych.4
Cisza wyborcza na świecie
Co ciekawe, nie we wszystkich krajach obowiązuje cisza wyborcza. Wśród Państw, gdzie zakaz ten nie obowiązuje, jest między innymi Austria, Niemcy, Portugalia, Bułgaria czy Dania. Cisza wyborcza nie obowiązuje także w USA. Są także kraje, gdzie cisza wyborcza obowiązuje dłużej niż w Polsce, wśród takich państw są Czechy, Litwa, Egipt czy Chile.
Odpowiedzialność karna za niszczenie materiałów wyborczych
W świetle kodeksu wyborczego, materiałem wyborczym jest każdy pochodzący od komitetu wyborczego upubliczniony i utrwalony przekaz informacji mający związek z zarządzonymi wyborami. Są to w szczególności plakaty, billboardy czy hasła wyborcze.
Materiały wyborcze podlegają ochronie prawnej, w związku z tym zakazane jest ich niszczenie bądź uszkadzanie. Naruszenie tego zakazu stanowi wykroczenie w świetle art. 67 § 1 kodeksu wykroczeń. Przepis ten stanowi, że „kto umyślnie uszkadza lub usuwa ogłoszenie wystawione publicznie przez instytucję państwową, samorządową albo organizację społeczną lub też w inny sposób umyślnie uniemożliwia zaznajomienie się z takim ogłoszeniem, podlega karze aresztu albo grzywny”5.
Należy również przypomnieć, że wszystkie plakaty, hasła wyborcze oraz urządzenia ogłoszeniowe ustawione w celu prowadzenia agitacji wyborczej, pełnomocnicy wyborczy obowiązani są usunąć w terminie 30 dni po dniu wyborów.
1 Art. 107 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. kodeks wyborczy (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 684)
2 Art. 498 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. kodeks wyborczy (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 684)
3 Art. 115 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. kodeks wyborczy (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 684)
4 Art. 500 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. kodeks wyborczy (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 684)
5 Art. 67 §1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. kodeks wykroczeń (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 821)
