W dzisiejszym wpisie z cyklu Compliance kontynuujemy tematykę związaną z fundacją rodzinną. W poprzednim wpisie przedstawiliśmy Państwu istotę fundacji rodzinnej, procedurę jej założenia oraz organy występujące w takowym podmiocie. Dla tych z Państwa, którzy nie mieli okazji zapoznać się ze wspomnianym wpisem, załączamy link poniżej:
Fundacja rodzinna | Graś i Wspólnicy
Dziś pragniemy omówić jeden z ważniejszych aspektów związanych z fundacją rodzinną, mianowicie pojęcie beneficjenta, w tym także przedstawimy Państwu jego prawa i obowiązki, a także wyjaśnimy zmiany w prawie spadkowym w zakresie zachowku.
Kto może zostać beneficjentem?
Beneficjentem fundacji, czyli osobą, która będzie otrzymywać określone korzyści zgodnie z wolą fundatora, będzie mogła być osoba fizyczna, organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego, a także będzie mógł nim zostać nawet sam fundator. Nie ma bowiem przeciwwskazań, by po wniesieniu majątku do fundacji rodzinnej, również otrzymywał od niej świadczenia. Jest to rozwiązanie typowe dla zagranicznych fundacji rodzinnych, które są fundacjami prywatnymi. Zakładanie tego typu podmiotu najczęściej wynika z wycofania się z pełnej aktywności zawodowej fundatora, jednocześnie zabezpieczając środki finansowe na bieżące utrzymanie. Co istotne, nie ma konieczności istnienia stosunku pokrewieństwa czy też małżeństwa pomiędzy fundatorem, a beneficjentem.
Dane beneficjentów
Oprócz ogólnego wskazania w statucie beneficjentów fundacji, szczegółowe dane dotyczące beneficjenta i jego uprawień określone mają być na liście beneficjentów. Czyniąc zadość poszanowaniu prywatności i zachowania poufności będzie możliwość zastrzeżenia przez fundatora, w jakim zakresie lista beneficjentów może być niejawna, np. dla pozostałych beneficjentów. Uprawnienie do nieujawniania listy beneficjentów nie dotyczy zachowania w tajemnicy tożsamości beneficjentów np. wobec organów administracji skarbowej.
Lista będzie zawierać dane niezbędne do realizacji świadczeń ze strony fundacji na rzecz beneficjenta oraz wykonania obowiązków publicznoprawnych. Do utworzenia i aktualizacji listy beneficjentów w oparciu o informacje zawarte w statucie, a także realizacji świadczeń na jej podstawie będzie zobowiązany zarząd. Lista beneficjentów powinna być tworzona, prowadzona i aktualizowana zgodnie z przepisami i statutem fundacji rodzinnej.
Aby w pełni umożliwić realizację woli fundatora i w jak największym stopniu zabezpieczyć interesy beneficjentów, niezbędne jest pozostawienie otwartego katalogu danych, które będą umieszczone na liście beneficjentów. Ich wymagany zakres będzie ustalany w oparciu o sposób realizacji świadczeń przewidziany przez fundatora w statucie. W przypadku takiej woli fundatora, że udzielenie świadczenia będzie uzależnione od spełnienia określonego warunku albo z zastrzeżeniem terminu np. zdobycia wykształcenia, zawarcia związku małżeńskiego, ukończenia określonego wieku, fundacja rodzinna będzie mogła żądać udokumentowania spełnienia tego warunku w zakresie niezbędnym do jego potwierdzenia.
Jakie świadczenia przysługują beneficjentom i przez kogo są określane?
Określenie świadczeń jakie przysługują beneficjentowi należy do wyłącznej i swobodnej decyzji fundatora. Co do zasady będą to świadczenia pieniężne bądź niepieniężne, w szczególności świadczenia polegające na pokrywaniu kosztów utrzymania lub kształcenia, leczenia lub opieki – w przypadku osób fizycznych, lub wspieranie statutowej działalności pożytku publicznego – w przypadku organizacji pozarządowych. Fundator będzie mógł dokonać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń.
W przypadku gdy fundacja rodzinna założona jest przez więcej niż jednego fundatora, statut może zawierać zasady wykonywania przysługujących im uprawnień i obowiązków. Jeżeli jednak nie zostanie to określone w statucie, powinni oni wykonywać swoje prawa i obowiązki wspólnie, a poruszona wyżej kwestia zmiany beneficjenta lub jego uprawnień, będzie mogła być dokonana jedynie za zgodą pozostałych fundatorów.
Ponadto, fundator będzie mógł również zastrzec, że przedmioty przypadające małoletniemu beneficjentowi z tytułu świadczeń od fundacji rodzinnej nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W takim przypadku fundator powinien wyznaczyć zarządcę, a jeżeli tego nie dokona, sąd opiekuńczy wyznaczy kuratora do sprawowania zarządu.
Warto zaznaczyć, że przekazywanie świadczeń i korzyści na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej nie powinno zagrażać wypłacalności fundacji rodzinnej wobec jej wierzycieli niebędących beneficjentami fundacji rodzinnej i każdorazowo powinno być uzależnione od bieżącej sytuacji finansowej fundacji rodzinnej. Co do zasady przekazywane świadczenia powinny pochodzić z zysków jakie osiągnęła fundacja. W przypadku braku możliwości zaspokojenia beneficjentów w pełnej należnej im wysokości, zarząd fundacji rodzinnej będzie mógł dokonać miarkowania wypłat tak, aby nie pokrzywdzić żadnego z beneficjentów. Roszczenie beneficjenta co do pozostałej kwoty oczywiście nie wygaśnie, lecz będzie zawieszone do czasu poprawy sytuacji finansowej fundacji rodzinnej.
Czy beneficjent będzie mógł zrzec się swoich uprawnień?
Beneficjent będzie mógł zrezygnować ze świadczeń lub zrzec się uprawnień beneficjenta. Zrzeczenie się wymagać będzie jednak zachowania formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Zgodnie z art. 73 § 2 Kodeksu cywilnego niezachowanie tej formy będzie skutkować nieważnością czynności. Istotne jest, że zrzeczenie się wszystkich uprawnień przez beneficjenta jest tożsame ze zrzeczeniem się statusu beneficjenta.
Zmiany w prawie spadkowym – zachowek
Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadzi zmiany w zakresie przepisów o zachowku. Przede wszystkim należy zaznaczyć, że majątek wnoszony do fundacji rodzinnej będzie zaliczany na poczet masy spadkowej tylko przez 10 lat od daty wniesienia majątku. Spadkobiercy, którzy zgłoszą swoje roszczenia po 10 latach nie będą mogli skorzystać z instytucji zachowku.
Ważna informacją dla beneficjentów, którzy są kluczowym tematem niniejszego artykułu jest to, że wypłaty przewidziane na rzecz beneficjenta, który byłby uprawiony jednocześnie do zachowku, będą zaliczane na jego poczet.
Powyższe informacje przedstawiły Państwu istotę instytucji beneficjenta fundacji, a także wprowadziły Państwa w zagadnienie dotyczące zachowku w zakresie istotnym z perspektywy beneficjenta. W kolejnym, już ostatnim wpisie o tej tematyce, przedstawimy Państwu kwestie podatkowe, związane z założeniem i prowadzeniem fundacji rodzinnej.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 04 stycznia 2022 r.
autorzy:
