Coraz częściej pracujące mamy i ojcowie mają problemy z powrotem do pracy po wykorzystaniu przez nich przysługujących urlopów – macierzyńskiego (lub urlopu na warunkach macierzyńskiego), rodzicielskiego, ojcowskiego oraz wychowawczego. Pracodawcy na wszelkie sposoby próbują wypowiedzieć im umowy o pracę, co zazwyczaj jest niezgodne z prawem. Celem przybliżenia Państwu tej kwestii przedstawiamy cykl artykułów związanych z rodzicielstwem i uprawnieniami jakie przysługują osobom mającym dzieci.
Rodzaje urlopu
W pierwszej kolejności warto przedstawić rodzaje urlopów, z jakich skorzystać może rodzic. Poniżej wskazujemy każdy z nich wraz z krótkim opisem:
a. urlop macierzyński
Wydaje się, że jest najbardziej znanym i najczęściej wykorzystywanym urlopem, spośród wszystkich, jakimi rodzice dysponują. Przysługuje on bowiem matce bezpośrednio po urodzeniu dziecka. W zależności od liczby dzieci, jego wymiar może wynosić od 20 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka) do 37 tygodni (w wypadku jednoczesnego urodzenia pięciorga dzieci).
Warto pamiętać, że możliwe jest wykorzystanie części urlopu przed faktycznym porodem (do 6 tygodni). Wówczas odpowiednio zmniejsza się wymiar urlopu, jaki mama będzie mogła wykorzystać po urodzeniu dziecka.
Wspomnieć również trzeba, że z urlopu macierzyńskiego matka musi korzystać jedynie przez 14 tygodni. W takiej sytuacji możliwe jest przeniesienie pozostałej jego części na ojca dziecka, który będzie sprawował nad nim opiekę.
Na marginesie jedynie należy zaznaczyć, iż w przypadku zgonu matki dziecka, porzucenia przez nią dziecka oraz powstaniu niezdolności do samodzielnej jej egzystencji, uprawnienie do urlopu macierzyńskiego przechodzi na ojca wychowującego dziecko lub innego członka najbliższej rodziny, który przejmie opiekę i wychowanie dziecka.
b. urlop na warunkach macierzyńskiego
W Kodeksie pracy uregulowano również urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. Przysługuje on pracownikowi, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza oraz pracownikowi, który przyjął na wychowanie dziecko i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia tego dziecka.
c. urlop rodzicielski
Rodzicom dziecka przysługuje również urlop rodzicielski, celem sprawowania opieki nad dzieckiem. Co do zasady, w przypadku jednoczesnego urodzenia jednego dziecka wymiar urlopu wynosi 41 tygodni, a w przypadku większej ich ilości 43 tygodnie. Warto przy tym zaznaczyć, że każdy z rodziców musi wykorzystać przynajmniej 9 tygodni tego urlopu.
Urlopu tego udziela się jednorazowo lub w częściach (nie więcej niż 5), do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Możliwe jest również korzystanie z niego przez rodziców jednocześnie.
d. urlop ojcowski
Wyłącznie dla ojca dziecka przewidziano w ustawie urlop ojcowski. Jego wymiar wynosi 2 tygodnie, które można wykorzystać nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka (jednocześnie nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia).
e. urlop wychowawczy
Prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem przysługuje pracownikowi zatrudnionemu co najmniej 6 miesięcy, w wymiarze 36 miesięcy (łącznie dla obojga rodziców). Momentem końcowym, do którego możliwe jest skorzystanie z tego urlopu jest ukończenie przez dziecko 6 roku życia. Analogicznie do urlopu rodzicielskiego – w przypadku urlopu wychowawczego każdy z rodziców musi wykorzystać przynajmniej 1 miesiąc tego urlopu.
W kolejnym artykule przedstawimy szerzej problematykę powrotu do pracy i możliwości jakimi dysponuje świeżo upieczony rodzic, a które pozwolą mu połączyć pracę zawodową i życie domowe.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 13 lipca 2023 r.
autor:
