Definicja sygnalisty oraz jego status prawny ukazały się społeczeństwu w wyniku prac nad Dyrektywą 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii z dnia 23 października 2019 roku. Określiła ona ten podmiot jako osobę fizyczną, która dokonuje zgłoszenia lub ujawnia publicznie informacje na temat naruszeń, które uzyskane zostały w kontekście związanym z wykonywaną przez nią pracą. Pierwszą kategorią takich osób, w rozumieniu art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej są osoby posiadające status pracownika, a więc także urzędnicy cywilni, czy osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek. Są to również akcjonariusze, wspólnicy spółek prawa handlowego, członkowie organów administracyjnych czy nadzorczych, stażyści, a także wszelkie osoby pracujące pod nadzorem i kierownictwem wykonawców, podwykonawców i dostawców,. Warto podkreślić, że sygnalistą może być również kandydat w trakcie trwania procesu rekrutacji lub osoba, którą z daną organizacją łączył stosunek pracy uprzednio.
Zadanie sygnalisty polega na zgłoszeniu dostrzeżonych nieprawidłowości, informacji oraz potencjalnych naruszeń prawa. Możliwe jest również zgłoszenie wszelkiego rodzaju nadużyć wobec podmiotu, z którym taka osoba utrzymuje bądź utrzymywała stosunki w kontekście związanym z pracą. Status sygnalisty podmiot uzyskuje w momencie dokonania zgłoszenia zewnętrznego lub wewnętrznego, a także w przypadku ujawnienia publicznego informacji.
Sygnalista będzie korzystał z ochrony zapewnionej poprzez rozdział VI w.w. Dyrektywy pod warunkiem, że jego zgłoszenie nie było bezpodstawne, a z okoliczności wynika, iż mógł uznać ujawnioną informację za zgodną z prawdą w chwili dokonania zgłoszenia. Ponadto, informacja ta musi dotyczyć naruszenia norm prawnych w danej organizacji. Należy również zwrócić uwagę, iż zgłoszenie to powinno dotyczyć interesu ponadindywidualnego i opierać się o istniejący stan faktyczny, a nie o subiektywne przekonanie zgłaszającego. Funkcjonowanie systemu zgłaszania naruszeń może przynosić zamierzony efekt pod warunkiem zapewnienia właściwej ochrony sygnalistom. Podmiot ten w domniemaniu działa w dobrej wierze, wypatruje w organizacji działań nieetycznych i niezgodnych z prawem, dlatego też nie ponosi konsekwencji w tym zakresie. Wobec osoby zgłaszającej niezgodność nie można więc stosować wszelkich działań odwetowych, takich jak degradacja, wstrzymanie szkoleń czy wcześniejsze rozwiązanie, bądź wypowiedzenie umowy. Pracodawca jest obowiązany do zapewnienia szeregu rozwiązań umożliwiających działanie tej procedury, poprzez tworzenie wewnętrznych kanałów zgłoszeń, zapewnienie anonimowości sygnalisty czy odpowiednią reakcję na dokonanie zgłoszenia. Musi on również współdziałać z odpowiednimi jednostkami, a także wystosować „informacje zwrotną” a więc przekazać osobie dokonującej zgłoszenia informację na temat planowanych lub podjętych działań następczych.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 12 września 2023 r.
autor:
