Panująca obecnie pandemia wirusa SARS-CoV-2 wpływa na wszystkie sektory gospodarki. Specyficzne skutki epidemii mogą odczuć przedsiębiorcy, którzy opierają swoją działalność na pracownikach niebędących obywatelami polskimi. Wielu obcokrajowców, przede wszystkim tych zza wschodniej granicy, opuściło terytorium Rzeczpospolitej Polskiej już na samym początku pojawienia się zagrożenia, a szacuje się, że w najbliższym czasie do kraju ojczystego wróci kilkaset tysięcy obywateli Ukrainy. Obowiązująca tzw. „Tarcza antykryzysowa” ustanowiła znaczące zmiany w postępowaniach dotyczących legalizacji pracy i pobytu cudzoziemców, które mogą uchronić przedsiębiorców przed utratą doświadczonych pracowników.
Niniejszy artykuł zawiera analizę przepisów normatywnych dokonanych przez Dział Legalizacji naszej kancelarii. Zawarta w nim interpretacja regulacji występujących w ustawie z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 568) (dalej: „Ustawa specjalna”), z zakresu legalności pobytu cudzoziemców w Polsce wykazuje pozytywne skutki procesowe następujące z mocy samego prawa, stanowiące znaczne ułatwienie zarówno dla cudzoziemców, jak również zatrudniających ich przedsiębiorców.
W ramach tzw. „Tarczy antykryzysowej” zostało wdrożonych kilka rozwiązań istotnych z punktu widzenia pracodawcy zatrudniającego cudzoziemców – za najważniejsze należy uznać przedłużenie ważności zezwoleń na pracę typu A oraz oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemców, które obok jednolitych zezwoleń na pobyt czasowych i pracę stanowią najczęstsze dokumenty stosowane w celu nawiązania stosunku pracy z obcokrajowcami. Tym samym rozwiązania prawne ich dotyczące stanowią przedmiot zainteresowania przedsiębiorców, mających wśród swoich pracowników osoby niebędące obywatelami państw Unii Europejskiej.
Wraz z wprowadzeniem na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego w dniu 14 marca 2020 r., zezwolenia oraz oświadczenia których ostatni dzień ważności wypadał po tym terminie, z mocy samego prawa zostały wydłużone. Przedłużenie legalności zatrudnienia trwa do upływu trzydziestego dnia od dnia odwołania panującego obecnie stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego (Art.15zzq ust. 1 i 3 Ustawy specjalnej). Dzięki takiemu rozwiązaniu przedsiębiorcy nie muszą martwić się o kwestie prawne związane z zatrudnianiem cudzoziemców w trakcie trwania pandemii SARS-CoV-2.
Do legalności zatrudnienia wymagana jest legalność pobytu cudzoziemca. Rozwiązania dotyczące tej materii zawarte w Ustawie specjalnej można podzielić na dwa rodzaje: przedłużenie z mocy prawa okresów pobytów, ważności zezwoleń na pobyt czasowy i wiz krajowych oraz przedłużenie z mocy prawa terminów na złożenie wniosków dotyczących legalizacji pobytu.
W sposób analogiczny do rozwiązań traktujących legalność zatrudnienia, Ustawa specjalna stanowi o sytuacji, gdy ostatni dzień okresu pobytu na podstawie wizy krajowej przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii – okres ten, jak również okres ważności wizy, ulega z mocy prawa przedłużeniu do 30. dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni (Art. 15zd ust. 1 Ustawy specjalnej). Powyższe rozwiązanie zostało zastosowane także w przypadku zezwoleń na pobyt czasowy (Art. 15zd ust. 3 Ustawy specjalnej).
W zakresie zarówno legalności pracy, jak i pobytu nie będą wydawane żadne decyzje administracyjne oraz nie będzie wymagane urzędowe potwierdzenie faktu przedłużenia legalności pobytu. Co istotne, Ustawa specjalna w Art. 15zd ust. 2 i 4 w sposób wyraźny wyłącza podstawę prawną do wydawania w obecnej sytuacji przez organy administracji państwowej nowych kart pobytu oraz naklejek wizowych w dokumentach podróży.
Przedłużeniu, choć nie ipso iure podlega również legalność pobytu oparta na ruchu bezwizowym. W sytuacji, gdy cudzoziemiec przebywa na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej na tej podstawie, a ostatni dzień legalnego pobytu przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jego pobyt w czasie trwania któregokolwiek z tych stanów uznaje się za legalny, o ile przed wyjazdem z Polski złoży on wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy – w takim przypadku powinien ubiegać się o zezwolenie ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu.
Kolejnym specjalnym rozwiązaniem dotyczącym legalności pobytu jest przedłużenie z mocy prawa terminów na złożenie wniosków o zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej. Regulacje prawne zawarte w Art. 15z Ustawy specjalnej stanowią, iż jeżeli termin do złożenia wniosku o udzielenie powyższych zezwoleń wypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ulega on przedłużeniu do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni. Należy mieć na uwadze, iż w okresie biegu przedłużonego terminu pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej będzie traktowany za legalny wyłącznie, jeżeli cudzoziemiec złoży wniosek w tym terminie.
Jak można zauważyć, specjalne rozwiązania kwestii legalności zarówno pracy jak i pobytu cudzoziemców na czas trwania epidemii, a przede wszystkim zaproponowane terminy są niezwykle do siebie zbliżone. Istotnym jest właściwa interpretacja zapisu powtarzającego się w cytowanych przepisach: „do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni”. Obserwując rozwój sytuacji związanej z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 można spodziewać się, iż po odwołaniu stanu epidemii na terytorium naszego kraju nadal będzie obowiązywał stan zagrożenia epidemicznego. Dopiero po jego ustaniu, a następnie po upływie 30 dni będzie możliwe przedkładanie wniosków i podań.
W obliczu niezwykle dynamicznego rozwoju sytuacji związanej z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, dostęp do informacji jest bardzo pożądany. Na uznanie zasługują działania informacyjne Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego, powiadamiającego drogą przekazu telefonicznego (SMS) cudzoziemców, którzy przed wybuchem epidemii zdążyli złożyć wnioski, o zawieszeniu bezpośredniej obsługi petentów – wraz z kompleksową informacją dotyczącą wymaganych dokumentów, zapewnieniem o wyznaczeniu terminów osobistego stawiennictwa po ustaniu stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego oraz informacją o publikowaniu aktualnych komunikatów na stronie Urzędu.
Pomimo wprowadzenia wskazanych powyżej rozwiązań, wielu cudzoziemców odczuwa dyskomfort spowodowany niepewnością co do legalności ich pobytu i pracy, co w połączeniu z obawą o własne zdrowie oraz brakiem pewności zatrudnienia powoduje, iż Dział Legalizacji naszej kancelarii otrzymuje bezprecedensową liczbę zapytań dotyczących tej materii. Pamiętać należy, iż wspomniane przedłużenia terminów do składania wniosków i podań, w żaden sposób nie wyłącza możliwości składania tych dokumentów w dotychczas wyznaczonych terminach. Wnioski te nie będą obecnie rozpatrywane, jednak bieżące ich składanie pozwoli na sprawniejsze działanie przedsiębiorstw po ustaniu epidemii oraz zabezpieczy przed skokowym spiętrzeniem problemów biurokratycznych.
Należy zaznaczyć, iż z powodu nieprzewidywalnego charakteru rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 możliwe jest jedynie prognozowanie daty zakończenia epidemii oraz skutków, jakie wywrze ona na polski rynek pracy. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że przewidywany wzrost poziomu bezrobocia będzie przeszkodą w zatrudnianiu cudzoziemców – szczególnie na stanowiskach niezwolnionych z obowiązku uzyskania informacji starosty. Jednocześnie z uwagi na to, iż epidemia COVID-19 ma charakter globalny i skutki gospodarcze nią wywołane będą odczuwalne na całym świecie, może wystąpić znaczny napływ zainteresowanych pracą w Polsce cudzoziemców pochodzących z krajów słabiej rozwiniętych gospodarczo.
Uprzejmie informujemy, że przedstawione w niniejszym artykule rozwiązania są tymczasowe i po ustaniu obecnej sytuacji otoczenie prawne wciąż będzie stanowiło barierę dla wielu cudzoziemców i zatrudniających ich pracodawców. W obliczu nadchodzących zmian na rynku pracy rekomendujemy Państwu opracowanie długofalowych planów dotyczących zatrudnienia oraz zadbanie o zapewnienie legalności pracy Państwa pracowników. W przypadku wystąpienia trudności w zakresie legalności zatrudnienia spowodowanych stanem epidemii, serdecznie zapraszamy do kontaktu z Liderem Działu Legalizacji – Prawnikiem Pawłem Kaczorkiem.
