Pod koniec maja 2022 roku, na stronie Rządowego Centrum Legislacji, pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw wniesiony przez Ministra Sprawiedliwości. Przewiduje on liczne zmiany prawa odnoszącego się do notariuszy, a przede wszystkim nadaje im kompetencję do wydawania nakazów zapłaty.
Zgodnie z aktualnym brzmieniem projektu notariusz mógłby wydać nakaz zapłaty w przypadku, gdy obejmuje on roszczenie w kwocie do 75 tysięcy złotych, a jego zasadność nie budzi wątpliwości. Wnioskodawca podaje w projekcie przypadki, gdy niewątpliwie uzasadnione będzie wydanie nakazu – gdy do wniosku dołączymy dokument urzędowy, zaakceptowany przez dłużnika rachunek, czy wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu. Warto zaznaczyć, iż postępowanie o wydanie nakazu zapłaty inicjowane miałoby być wnioskiem, a nie pozwem, jak to ma miejsce przed sądem.
Notariusz mógłby wydać w miesiącu nie więcej niż 200 nakazów zapłaty, a ich skuteczność zależałaby od doręczenia stronie przeciwnej – w przypadku gdy nie zostanie odebrany, nakaz straci moc. Jeśli zaś doręczymy go skutecznie zobowiązanemu, to będzie on uprawniony do wniesienia sprzeciwu kierowanego do notariusza w terminie dwutygodniowym od dnia doręczenia. Jego bezpośrednim skutkiem będzie utrata mocy nakazu. Jeśli jednak sprzeciw nie zostanie wniesiony, a nakaz zapłaty stanie się prawomocny, konieczne będzie skierowanie do sądu rejonowego właściwego dla osoby zobowiązanej wniosku o nadanie klauzuli wykonalności.
W związku z proponowanymi zmianami pojawił się szereg wątpliwości, które należy rozpoznać. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę m.in. na brak zapewnienia dłużnikowi-konsumentowi odpowiedniej i wystarczającej ochrony praw. Ponadto problematyczne wydają się zbyt duże możliwości notariusza do oceny, czy roszczenie objęte wnioskiem jest zasadne, czy nie. Wymienione bowiem załączniki gwarantujące możliwość wydania notarialnego nakazu zapłaty są jedynie przykładami sytuacji, w których byłoby to uzasadnione. Jednocześnie Rzecznik zwrócił uwagę na wątpliwości związane z realizacją konstytucyjnego prawa do sądu. Notariusz bowiem nie jest sądem, nie został umocowany konstytucyjnie do rozpoznawania sporów i nie posiada atrybutu niezawisłości. Zaznaczono również, iż nie ma w projekcie informacji o skutkach wydania w sprawie jednocześnie notarialnego i sądowego nakazu zapłaty. Powstaje pytanie, czy notarialny nakaz zapłaty będzie przerywał przedawnienie roszczenia objętego wnioskiem. Nie wskazano również, czy będzie on miał skutki prawomocnego wyroku oraz czy możliwe jest przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od notarialnego nakazu zapłaty.
Wobec szeregu zastrzeżeń Rzecznika Praw Obywatelskich konieczne jest przeanalizowanie projektu jeszcze raz i wprowadzenie niezbędnych poprawek odnoszących się do zapewnienia kompleksowej ochrony dłużników oraz skutecznej procedury, przewidującej wszystkie możliwości, jakie mogą zdarzyć się podczas i na skutek wydania notarialnego nakazu zapłaty. Należy więc stwierdzić, iż regulacja ta nie zostanie szybko wprowadzona do polskiego systemu prawa, o ile w ogóle to nastąpi.
Autor:
