Po narodzinach dziecka ojciec ma prawo do skorzystania z urlopów, jakie przysługują mu w związku z obowiązującymi przepisami. Dzięki nim po porodzie może zająć się opieką nad żoną i dzieckiem tak, aby czas spędzony z nimi nie kolidował z jego obowiązkami zawodowymi.
Jakie zatem przysługują rodzaje urlopów przewidziane dla ojca?
1. 2 dni urlopu okolicznościowego
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika w związku z wystąpieniem określonych zdarzeń związanych z jego życiem osobistym, takich jak: ślub, narodziny dziecka, zgon i pogrzeb najbliższych członków rodziny.
Tego rodzaju zwolnienie od pracy wynosi 2 dni niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i jest płatne w wymiarze 100 %. Do pracodawcy składa się stosowny wniosek o jego przyznanie wraz z odpowiednim udokumentowaniem faktu narodzin dziecka. Zwolnienie takie dotyczy wyłącznie ojca, gdyż matka korzysta w tym czasie z obligatoryjnej części urlopu macierzyńskiego.
2. Urlop ojcowski
Jak sama nazwa wskazuje, urlop ten przysługuje wyłącznie ojcu i nie można go oddać na rzecz matki dziecka. Tego rodzaju urlop trwa 2 tygodnie i nie ma wpływu na to, czy ojciec zatrudniony jest na pełny etat, czy na jego część. Do decyzji ojca zależy, czy wykorzysta całe 2 tygodnie jednorazowo, czy zdecyduje się na wzięcie go w 2 dwóch częściach. Po zmianach przepisów, od 26 kwietnia 2023 roku, urlop ojcowski można wykorzystać w dowolnym czasie po narodzinach dziecka, jednak do ukończenia przez nie 12 miesięcy.
Wniosek o jego przyznanie pracownik musi złożyć do pracodawcy na co najmniej 7 dni kalendarzowych przed jego rozpoczęciem. Do wniosku należy dołączyć odpis aktu urodzenia dziecka. Urlop taki jest płatny w wymiarze 100 %. Jeżeli pracownik dochowa wskazanego terminu, to pracodawca ma obowiązek udzielić takiego urlopu pracownikowi, a za jego nieudzielenie grozi pracodawcy kara grzywny od 1000 zł nawet do 30.000 zł.
3. Urlop tacierzyński
Urlop ten polega na wykorzystaniu części urlopu przysługującego matce dziecka, czyli urlopu macierzyńskiego (stąd jego nazwa „tacierzyński”) Jego wymiar uzależniony jest od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu. I tak urlop tacierzyński trwa odpowiednio:
1) 6 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
2) 17 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
3) 19 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
4) 21 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
5) 23 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Matka dziecka po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i wrócić do pracy. Wtedy pozostała część przysługującego jej urlopu przypada na rzecz ojca. Urlop taki jest płatny i przysługuje za niego zasiłek macierzyński. Na 14 dni przed planowanym urlopem należy do pracodawcy złożyć wniosek i dołączyć do niego oświadczenie matki o rezygnacji z przysługującej jej części tego urlopu. Co ważne, urlopu tacierzyńskiego nie można podzielić na części, więc ojciec bezpośrednio po rezygnacji matki z pozostałej części macierzyńskiego musi wykorzystać przysługującą mu część urlopu.
To wszystko dotyczy uprawnień jakie polski ustawodawca przygotował dla ojca. Jak natomiast wyglądają suche statystyki administracyjne? Głównym powodem dlaczego coraz więcej ojców korzysta z urlopu ojcowskiego, jest właśnie fakt, że tylko ojcowie mają prawo do jego wykorzystania. Decyzja ojców o prawie do skorzystania z urlopu jest niestety dalej mało przychylnie postrzegana przez pracodawców. Wciąż pokutuje w naszym społeczeństwie przekonanie, że ojciec powinien głównie pracować i zarabiać, natomiast od zajmowania się dziećmi jest matka. Ma to oczywiście niestety również swoje uzasadnienie w dysproporcji w zarobkach między pracującą matką a pracującym ojcem. Prosta kalkulacja często wskazuje, by przy dziecku dłużej pozostała matka, gdyż będzie to korzystniejsze dla domowego budżetu.
Według raportu Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę pt. „Tata 2022. Raport z badania polskich ojców”, ponad 1/3 przebadanych ojców twierdzi, że nie skorzystała z prawa do urlopu ojcowskiego, gdyż nie było takiej potrzeby. Częstym powodem braku korzystania przez ojców z urlopu ojcowskiego jest również zasłanianie się obowiązkami w pracy (blisko ¼ badanych ojców). Jeszcze mniejszy odsetek ojców korzysta z urlopu tacierzyńskiego. Według danych z ZUS, zaledwie 1% ojców skorzystało z tego rodzaju urlopu. Podstawowym powodem tego, jest wykorzystanie całości urlopu macierzyńskiego przez matkę dziecka lub również nadmiar obowiązków w pracy.
Dane te pokazują, że przepisy przepisami, natomiast świadomość pracowników – ojców i pracodawców pokazuje, że w Polsce jest jeszcze wiele do zrobienia w tej kwestii.
W kolejnym artykule przyjrzymy się urlopowi wychowawczemu, urlopowi rodzicielskiemu oraz urlopowi opiekuńczemu. Trzeci z nich to nowość, wprowadzona dzięki implementacji dyrektywy ,,work-life balance” i obowiązuje od 26 kwietnia 2023 roku.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 3 sierpnia 2023 r.
autor:
