Zgodnie z art. 586 Kodeksu Spółek Handlowych, kto będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Karalne jest również nieterminowe złożenie wniosku. Odpowiedzialności karnej będzie podlegał wyłącznie członek zarządu lub likwidator. Niedopuszczalne jest rozszerzenie odpowiedzialności za to przestępstwo na prokurenta czy osobę faktycznie zarządzającą przedsiębiorstwem.
Okres popełnienia tego przestępstwa rozpoczyna się już od pierwszego dnia, po upływie 30 dni od powstania warunków jakie uzasadniają upadłość spółki, a kończy się z chwilą złożenia przez członka zarządu lub likwidatora wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, ustania warunków uzasadniających upadłość lub utraty przez sprawcę statusu członka zarządu lub likwidatora.
Stan niewypłacalności następuje wtedy gdy:
a) dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące;
b) zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
Zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, jeżeli zgodnie z bilansem jego zobowiązania, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Wymienione przesłanki są niezależne od siebie i wystarczy aby spełniła się jedna z nich. Utrata zdolności do wykonywania zobowiązań musi mieć charakter trwały co oznacza, że dłużnik nie tylko obecnie nie płaci długów, ale także nie będzie tego czynił w przyszłości z powodu braku niezbędnych środków. Krótkotrwała niemożliwość regulowania wymagalnych zobowiązań pieniężnych nie stanowi przyczyny upadłości. Nie bierze się pod uwagę zobowiązań niewymagalnych. Jest sporne w orzecznictwie czy należy uwzględniać spodziewane wpływy od kontrahentów spółki. Chwilowe, bilansowe zmiany w majątku spółki nie mają wpływu.
Wniosek należy zgłosić nie później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Wniosek należy złożyć do sądu rejonowego, wydział do spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych, na terenie w którym znajduje się siedziba spółki. Złożenie wniosku wiąże się z koniecznością uiszczenia stałej opłaty 1000 zł. Wniosek o ogłoszenie upadłości spółki może zgłosić każdy, kto ma prawo ją reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami.
Członek zarządu uchyli się od odpowiedzialności przewidzianej w art. 586 KSH tylko w przypadku prawidłowego złożenia wniosku, w wymaganym terminie. Samo złożenie wniosku, który nie zostanie uwzględniony, albo będzie zawierał braki formalne nie chroni przed odpowiedzialnością karną. Członek zarządu będzie ponosił odpowiedzialność za szkodę jaka została wyrządzona wskutek niezłożenia wniosku w ustawowym terminie, chyba, że nie ponosi za to winy. To przestępstwo można popełnić wyłącznie w sposób umyślny, w zamiarze bezpośrednim albo ewentualnym. Działanie z zamiarem ewentualnym można przypisać sprawcy wówczas, gdy będąc świadomym ujawnienia się przyczyn upadłości, nie dopełnił obowiązku zgłoszenia, licząc na poprawę kondycji finansowej dłużnika i w ryzyko wyjścia z niekorzystnego położenia gospodarczego wkalkulował ewentualność przekroczenia 30-dniowego terminu zgłoszenia upadłości.
Aby doszło do wypełnienia znamion tego przestępstwa, nie musi dojść do powstania szkody ani też realnego i konkretnego niebezpieczeństwa jej powstania po stronie wierzycieli. Wyczerpanie znamion tego przestępstwa nie skutkuje domniemaniem, że doszło do pokrzywdzenia wierzycieli. Jeśli jednak okaże się, że przestępstwem spowodowano szkodę, to będzie to miało wpływ na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu a następnie na wymiar kary. Odpowiedzialność będą ponosiły wszystkie osoby pełniące w tym okresie funkcję członka zarządu lub likwidatora. W przypadku wieloosobowego zarządu, winę należy oceniać indywidualnie. W tym zakresie będzie miał znaczenie wprowadzony podział kompetencji wprowadzony w obrębie zarządu. W spółkach osobowych, gdzie co do zasady nie ma zarządu (wyjątkiem jest spółka partnerska, gdzie można powołać zarząd) nie będzie miała zastosowania odpowiedzialność z art. 586 KSH z zastrzeżeniem wspomnianego wyjątku. Zgodnie z aktualnym orzecznictwem członek zarządu lub likwidator obejmujący funkcję powinien zgłosić wniosek o upadłość w terminie 14 dni od momentu objęcia funkcji, jeżeli już w momencie kiedy objął funkcję istniały przesłanki do zgłoszenia wniosku o upadłość.
Przesłanką do uwolnienia się od odpowiedzialności będzie m.in. wykazanie przez członka zarządu, że we właściwym terminie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Do przypisania odpowiedzialności członków zarządu na podstawie art. 586 k.s.h. nie wystarczy wykazanie stanu uzasadniającego złożenie wniosku o upadłość, ale konieczne jest też wykazanie stanu świadomości sprawcy – członka zarządu. Sytuacja kiedy przesłanki do ogłoszenia upadłości nie zachodziły, a członek zarządu pozostawał w przekonaniu, że one nie zachodzą, może doprowadzić do wyłączenia odpowiedzialności. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie.
Osoba, która decyduje się na pełnienie funkcji członka zarządu musi liczyć się z tym, że niedotrzymanie terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości stanowi poważne przestępstwo zagrożone dolegliwymi konsekwencjami, dlatego sugerujemy, aby regularnie analizować sytuację finansową spółki. Warto również skorzystać z wiedzy oraz doświadczenia naszych prawników, którzy pomogą zidentyfikować w jakim momencie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości oraz przygotują wniosek o upadłość spełniający ustawowe wymogi oraz będą reprezentowali spółkę przed sądem upadłościowym.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 8 lutego 2023 r.
autorzy:
