W artykule Compliance #13 omówiliśmy dla Państwa kwestie związane z dywidendą. W dzisiejszym wpisie z naszego cyklu pozostajemy w tematyce związanej z wypłatą środków pieniężnych ze spółki i skupimy się na możliwości pobrania dodatkowych środków z majątku spółki akcyjnej w postaci zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy.
Zaliczka na poczet dywidendy, to instrument dopuszczający dokonywanie wypłat na rzecz akcjonariuszy w trakcie trwania roku obrotowego, bez konieczności zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok finansowy, za który następuje wypłata. Kodeks spółek handlowych dopuszcza możliwość pobrania takiej zaliczki oraz szczegółowo reguluje procedurę związaną z jej wypłatą. Dla dopuszczalności wypłaty zaliczki na poczet dywidendy wymagane jest spełnienie opisanych poniżej warunków.
1. Upoważnienie statutowe.
Zaliczka na poczet dywidendy może być wypłacona tylko wówczas, gdy statut spółki akcyjnej przewiduje taką możliwość. Warto w tym miejscu podkreślić, że w znaczeniu kompetencyjnym jedynym organem jakiemu statut może udzielić upoważnienia do wypłaty zaliczki na poczet dywidendy jest zarząd. Wypłata zaliczki jest więc z zasady autonomiczną decyzją zarządu, ale z uwagi na to, że stanowi to czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu wymaga podjęcia stosownej uchwały.
2. Posiadanie przez spółkę środków wystarczających na wypłatę zaliczki.
Przepisy regulujące możliwość wypłaty zaliczki na poczet dywidendy wskazują na perspektywę uzyskania przez spółkę zysku. Ustawodawca posługuje się sformułowaniem zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy, co wprost wskazuje na prognozowany przez zarząd wynik finansowy. W sytuacji, w której sytuacja majątkowa spółki jest niepewna lub prognozy wskazują jednoznacznie na stratę w bieżącym roku obrotowym, zaliczka na poczet dywidendy nie powinna być wypłacana. Perspektywa zysku koreluje z warunkiem posiadania przez spółkę wystarczających środków na wypłatę dywidendy, w związku z czym uznaje się za niedopuszczalne m.in. zaciąganie pożyczki celem wypłaty zaliczki na poczet dywidendy.
3. Zgoda rady nadzorczej.
Niniejszy warunek wymaga dodatkowego rozwinięcia z uwagi na wskazaną w punkcie pierwszym wyłączną kompetencję zarządu do wypłaty zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy. Owszem, zarząd jest organem, który decyduje o wypłatach zaliczek przy czym ich faktyczna wypłata wymaga również uzyskania zgody rady nadzorczej spółki. Taki mechanizm w ocenie ustawodawcy stanowi dodatkowe zabezpieczenie przed niegospodarnym działaniem zarządu i pochopną wypłatą środków pieniężnych spółki. Pomimo więc, że wypłata zaliczki na poczet dywidendy jest co do zasady autonomiczną decyzją zarządu, bez upoważnienia zawartego w statucie nie jest w ogóle możliwe wszczęcie tej procedury, a nieuzyskanie zgody rady nadzorczej naraża członków zarządu na ponoszenie odpowiedzialności organizacyjnej oraz może doprowadzić do konieczności zwrotu przez akcjonariuszy pobranej zaliczki jako świadczenia nienależnego. Zgoda rady nadzorczej analogicznie do zgody zarządu na wypłatę zaliczki na poczet dywidendy wymaga formy uchwały.
4. Zatwierdzenie sprawozdania finansowego za rok poprzedni, które wykazuje zysk.
Wypłata zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy jest możliwa w sytuacji, w której sprawozdanie finansowe, zatwierdzone odpowiednią uchwałą zwyczajnego walnego zgromadzenia wykaże zysk. Ustawodawca do niniejszego warunku wprowadza również dodatkowe zastrzeżenie, a mianowicie, zaliczka na poczet dywidendy może stanowić co najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, wykazanego w sprawozdaniu finansowym, zbadanym przez biegłego rewidenta, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i akcje własne. Przyjmuje się, że zaliczka nie może być wypłacana z kapitału zapasowego nawet w części, w której został on utworzony z zysku.
5. Ogłoszenia przez zarząd faktu planowanej wypłaty dywidendy.
Zarząd obligatoryjnie ogłasza o planowanej wypłacie zaliczek na poczet dywidendy na co najmniej 4 tygodnie przed rozpoczęciem wypłat. Ogłoszenia dokonuje się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz na stronie internetowej spółki, a także ewentualnie w innym miejscu przeznaczonym dla ogłoszeń spółki. Ogłoszenie zawiera m.in. informacje o dniu sporządzenia sprawozdania finansowego, wysokości kwoty przeznaczonej do wypłaty, a także dniu miarodajnym dla ustalenia beneficjentów.
Uprawnieni do zaliczki, warunki wypłaty.
Podobnie jak w przypadku wypłaty dywidendy, uprawnionymi do pobrania zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy są akcjonariusze, którym przysługują akcje spółki na dzień, określony przez zarząd. Dzień, na który ustala się krąg osób uprawnionych do pobrania zaliczki powinien przypadać w okresie 7 dni od dnia rozpoczęcia wypłat. Wypłata zaliczek następuje co do zasady proporcjonalnie w stosunku do liczby posiadanych akcji przy czym statut może przewidywać szczególne uprzywilejowanie co do kwoty zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy.
Brak dywidendy.
Zasadą jest, że pobrana zaliczka zmniejsza kwotę dywidendy, na poczet której została wypłacona. Nasuwa się pytanie co w sytuacji, w której pobrana zaliczka przewyższa kwotę dywidendy lub dywidenda w ogólne nie zostanie wypłacona? W takim przypadku brak jest podstaw do uznania wypłaty zaliczki za bezprawną, przy czym sporna jest możliwość żądania zwrotu pobranych przez akcjonariusza środków. Część z przedstawicieli doktryny stoi na stanowisku, że w przedmiotowej sytuacji spółka nie może żądać od akcjonariuszy zwrotu zaliczki, a pobrana kwota jest zaliczana na poczet zysku za kolejny rok obrotowy. Wydaje się, że aktualnie dominujące jest stanowisko przeciwne. Cel świadczenia jakim jest pobranie zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy, w przypadku braku wypłaty zysku lub wypłaty kwoty niższej niż kwota pobranej zaliczki nie został osiągnięty, wobec czego spółka może żądać od akcjonariuszy zwrotu zaliczki bądź kwoty, będącej różnicą między pobraną zaliczką a kwotą wypłaconej dywidendy.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie jest to porada prawna.
Stan prawny na dzień 21 czerwca 2022 r.
autorzy;
